Risale-i Garibe, XVII. ve XVIII. yüzyıl Osmanlı toplumunun adab-ı muaşeretini, yani görgü kurallarını öğretiyor bize. Ancak burada başka eserlerde olduğu gibi edepli bir toplumun renkli fotoğrafını değil, "arabını" görürüz. Yazar yollara tükürenleri, sofra adabına uymayanları, alışverişte hile yapanları, sohbet meclisinin kararlarına uymayanları, zinakârları, karaborsacıları, esrarkeşleri... neredeyse toplum hayatının her kesiminde "edepsizlik" edenleri ağır bir dille eleştirmiş, onları ağır hakaretlerle doğru davranışa yönlendirmeye çalışmıştır. Bu risale o günün halk diliyle yazılmıştır. Argo ifadeleri, küfürleri, benzetmeleri ile aslında günümüz diline ne kadar yakın olduğunu gösteren ilgi çekici bir örnektir. Elimizdeki eser, bir "adab-ı muaşeret" yani görgü kuralları risalesi gibidir. Ancak burada edebe uygun davranan bir toplumun renkli fotoğrafını değil, "arabını" görürüz. Meçhul müellif, toplumun bize negatif bir resmini vererek, pozitifinin nasıl olduğunu hissettirmiştir. Elbette toplumda bir davranış "edebe mugayir" bulunuyorsa, yaygın ve geçerli olanın, "adab-ı muaşerete uygun" bulunanın, bunun tersi olduğunu kabul etmek gerekir. Biz metni hazırlarken bu düşünceden hareket ettik. Küfürler, argo ifadeler, ağır tenkitler, zaman zaman galiz sözlerle dolu, bugün yaşamayan pek çok adette, kişi ve kuruma göndermelerin yapıldığı; unutulmuş, sözlüklere girmemiş söz ve deyimlerin yer aldığı bu metni anladığımız kadarıyla istifade edilebilir hale koymaya çalıştık. Bununla birlikte çözemediğimiz, başka bilim adamlarının himmetine muhtaç yerler de kaldı. Bu noktada, hazırladığım metni kontrol edip yol göstermeleriyle, bilgilendirmeleriyle metnin ikmaline yardımcı olan hocam A. Mertol Tulum Bey'e, benim farkına varmadığım pek çok adette, telmihe dikkatimi çeken M. Sabri Koz Bey'e; hususiyle metni tespit ederek üzerinde çalışmamız için bize veren İsmail Kara ve İhsan Fazlıoğlu Beylere teşekkür ederim.

---