BİZANS TİYATROSU: Böyle bir tiyatro var mıydı? Ünlü bir tiyatro adamımız bir yazısında, Bizans imparatorluğu tiyatronun yerine sirki koymasaydı, ömrü böyle kısalmayacaktı, demişti. Her şeyi tiyatro açısından gören bu değerli tiyatro adamımız, böylesine bir yargıda iki büyük yanlış yapmıştı : Önce Bizans İmparatorluğu bütün sallantılarına, can çekişmelerine rağmen uzun ömürlü bir imparatorluk olmuştu; ömrü bin yılı aşkındır. Sonra Bizans'ta gelişmiş, olgun bir tiyatro yaşamı bulamamakla beraber gene de sirk dışında bu kitabın yapraklarını doldurabilecek, önemsiz de olsa, kendisine göre bir tiyatro yaşamı vardı. Ancak Bizans Tiyatrosu üzerine bilgiyi birkaç satırla bile olsa tiyatro tarihlerinde, tiyatro ansiklopedilerinde bulamayız. Hatta Bizans tiyatrosu adına bile rastlayamayız. Bilgin Brehier Bizans Uygarlığı konusunda bir çalışmasında (L. Brehier, "La Civilisation byzantine" , Le Monde byzantin, III, Paris 1950, s. 104) tarihçilerin ilgilerini daha çok Hipodrom'a toplaştırıp, tiyatroya gereken ilgiyi göstermediklerini belirtiyor. Bunun için de Bizans'ta sirk gösterilerinden başkaca bir seyirlik oyunu bulunmadığı gibisinden olumsuz bir görüşe saplanılıp kalınmıştır. Gerçi Bizans'ın Batı'da olduğu gibi yetkin tiyatro geleneği, yazılı dramaları yoktur, fakat gene de kendine göre bir tiyatro yaşamını İmparatorluğun kuruluşundan son günlerine kadar sürdürmüş olduğunu bilecek yeter kaynağa sahibiz. Türk seyirlik oyunları tarihi üzerindeki çalışmalarım sırasında, Bizans bu çalışmalar üzerinde sık sık bir soru gibi karşıma dikildi. Ayrıca Türk seyirlik oyunları üzerinde çalışmış birçok yabancı incelemecinin yeter kanıt göstermeden kolayca Bizans tiyatrosunun Türk seyirlik oyunları üzerinde etkisini ileri sürdüklerine sık sık tanık oldum. Bu türlü karşılaştırmalar aynı topraklar üzerinde, öncel - ardıl bağlantısı içinde beni konuyla ilgilenmeye çağırdı. Ancak Bizans tiyatrosu üzerinde çalışmak için tiyatro tarihiyle ilgilenmek yetmiyor, bundan başka Bizans araştırmalarının da uzmanı olmayı gerektiriyordu.

---