Sanatın tarihini yazmak; uzak olmayan zamanların araştırılıp, doğrulanabilir olaylarının anlatıldığı öykücü bir geçmişle başlayan tarih yazarlığı kadar eskidir. Avrupa'da, fikir hayatının katettiği aşamalar ve kültürlenme süreci (enculturation) paralelinde gelişen ve bilimsel bir kimlik kazanan sanat tarihçiliğinin, Doğu dünyasının düşünce ve bilim hayatındaki safahatı da oldukça zengin ve bir o kadar da renklidir. Aslında Batı'da veya Doğu'da tarih ve sanat kavramlarının geçirdiği aşamalar arasında fazla fark yoktur. Sadece doğu kültürlerinin ulusal gelenek ve inançlarının farklılığı ile doğu mistisizminden kaynaklanan süreçler ve yöntemler değişik olmuştur. Sanat tarihi yazıcılığının doğu toplumlarında da oldukça eski bir geçmişi vardır. Çin'de, İsa'nın doğumundan çok önce sanat ve sanatçılardan söz eden sanat antolojileri yazılmıştır. Bizans'ta ise sanat ve sanatçıları anlatan çok sayıda eserin yazıldığı bilinmektedir. Arapçanın egemen olduğu coğrafyada ise genel tarih kitapları içinde sanat konularına sıkça yer verilmiştir. Yüzlerce yıl önce mitolojilerin yarı karanlık atmosferinde, sonrasında da Nizam-ül Mülk'ün Siyasetname geleneğine dayanan hanedan tarihçiliği, menkıbe ve destan yazarlığı çerçevesi içinde kalarak kendi tarihini anlatan Türk insanının, Kuzeydoğu Asya'nın kalkolitik çağından itibaren tanımlanabilen yaşam ve sanat öyküsünün yazıldığı bir sanat tarihi yazıcılığından söz etmek mümkün değildir. Geriye dönüp bakıldığında, ne, Hun çağından bu yana anlatılan eski Türk mitolojilerinde, ne 8. yüzyıla kayıt düşen Bilge Vezir Tonyukuk'un dikilitaşının satır aralarında, ne de dünyanın en işlek yazı dillerinden birini geliştiren Uygur kâtip ve yazarların kitap rulolarında, dönemlerinin resim, heykel veya yapılar üreten sanatçıları hakkında müstakil değerlendirmelere rastlanır. Gerçek anlamda sanat tarihi metinleri sayılmasa da, bu konudaki ilk örnekler, az da olsa yüzyıllar sonra ortaya çıkmıştır. Örneğin 15. yüzyılda, dönemin önemli tarihçilerinden biri olan Aşıkpaşazade, duru bir Türkçe ile yazdığı, basit anonim öykülerden oluşan tarihin de, tanıklık ettiği döneminin sosyal, kültürel hayatından söz etmiştir…

---