Memleketimizde zirai kredi ihtiyacının belli bir teşkilat eliyle karşılanması için atılan ilk adımdan bu yana tam yüz yıl geçmiş bulunuyor. 1861 yılında, uhdesine vezirlik payesi verilerek o zamanki Osmanlı İmparatorluğunun bir serhat ili olan Niş'e vali sıfatıyla gönderilen kıymetli devlet adamımız Mithat Paşa, İmparatorluğun o tarihlerde yeniden sarsılmaya başlayan itibarını tekrar kazandırmak, devletin yapıcı gücünü göstermek maksadıyla kökleri derinlere giden ıslahat hareketlerine girişmişti. Mithat Paşa merhumun el attığı büyük davalar arasında, köylü ve müstahsilimizin çoğunlukla murabaha derecesini bulan ağır faiz yükünden kurtarılarak elverişli şartlar altında kredi bulabilmeleri meselesi de ön planda geliyordu. Mithat Paşanın bu önemli konuya bir çözüm yolu bulabilmek için uzun müddet fikir yorduğunu anlıyoruz. Gerçekten, bundan kısa bir müddet evvel yayınladığımız küçük bir eserde de tebarüz ettirdiğimiz üzere, bu kıymetli vatan evladı Babıaliye gönderdiği 1861 tarihli bir arizede : "Birkaç seneden beri dahil-i daire-i efkâr-ı acizanem olan Memleket Sandıkları" demekle bu konuya ne kadar önem verdiğini ve karşısında bulunduğu davaya bir çözüm yolu bulmak için yıllar boyunca bu meseleyle zihnen nasıl meşgul olduğunu ifade etmektedir. Mithat Paşa, oldukça uzun müddet devam eden bu fikir hazırlıklarından sonra en iyi çarenin gücünü yine topraktan ve köylülerin bizzat kendi emek ve gayretlerinden alan bir teşkilat vücuda getirmek olduğuna inandı. 1863 yılında Niş ilinin Pirot kasabasında faaliyete geçirilen çok mütevazı bir ikraz sandığı bu inancın tatbikat alanına geçirilen ilk müjdecisi oldu. Bu kitabı, teşkilatlı zirai kredi sistemimizin başlangıcı olan 1863 yılından bu yana tam bir yüz yıl içinde geçirmiş olduğu gelişme safhalarını anlatmak ve bu arada, yirmi beş yıl süren Memleket ve Menafi Sandıkları safhaları kapandıktan sonra 1888 yılında zirai kredi mevzuunu memleket ölçüsünde bir elden idare eylemek, zamanın kredi alanında getirdiği yenilikleri tatbik etmek üzere merkezi bir teşekkül olarak kurulan…

---