"Öykü" kavramı, çok kez "öyküleme (hikâye etme-tahkiye)" kavramını çağrıştırır. Öykülemeyse toplumsal yaşamın, insan ilişkilerinin başladığı günden bu yana var olan bir gerçekliktir. Başlangıçta sözlü olarak ortaya çıkan bu olgunun, gün geçtikçe "söylenti", "söylence (mit, efsane)" niteliği alarak yaygınlaştığı; daha sonra şiir (destan) leştiği, sanatsal ya da yazınsal bir anlatım yolunun açılmasına neden olduğu düşünülebilir... Düşünülmektedir de... İşte öykü, eytişimsel (diyalektik) bu sürecin; roman da, geniş ve Batılı-çağdaş anlamıyla öykünün ürünüdür... Kökeni Sümerlere değin götürülen, tüm dinlerin kutsal kitaplarında yer alan, çoğunlukla yalvaçların ya da üstün insanların, yarı tanrıların yüce yaşamlarıyla ilişkilendirilen söylence-öyküleri; örneğin, "Nuh Tufanı", "Yusuf ve Zeliha" söylencelerindeki; Gılgameş, İlyada ve Odise, Manas, Ergenekon, Oğuz, Şehname, Kalevala destanlarındaki başkişilerin yiğitlikleri ya da erdemcil olayları, öykünün, daha doğrusu öykülemenin ayrışık anlatımlarını içerir... Batıda, şiirle koşut, gelişen tragedya ve komedyalara konu edilen; örneğin Eski Yunan ve Latin tiyatrolarındaki, örneğin Kral Oidipus'taki gibi, söylencesel (mitolojik) olayların oyunlarla sahnelere konulduğunda gözlenip izlenen anlatıları öyküleme biçimindedir. Batı edebiyatındaki öykü ve roman da söylencesel örülerin, Rönesansla birlikte, düzyazı (nesir) biçimine dönüşerek geliştiği; 16. Yüzyıldan başlayarak özellikle 19. yüzyılda, İtalyan, İspanyol, Fransız, İngiliz, Rus edebiyatlarında, çağdaş anlamdaki düzeye ulaştığı, yazınsal türler olarak karşımıza çıkar. Tanzimat Dönemine gelinceye dek, Türk edebiyatında roman türünde örneklere rastlamıyoruz. Öykü ve roman yerini tutacak anlatılar ise, ya İran edebiyatından çeviri, benzetileme (nazil'e) ve öykünmelerle oluşturulan, ölçülü-uyaklı (manzum) Yusuf ile Züleyha, Leyla ile Mecnun, Husrev ile Şirin, Hüsn ü Aşk gibi Divan Edebiyatı ürünleri; ya da halk arasında anlatılagelen, Dede Korkut Öyküleri, Köroğlu, Ferhat ile Şirin, Kerem ile Aslı…

---