Bu kitap ne bir tarihtir, ne de bir ilim ve müracaat eseri. Belki akademik sınırlara, ilmi nizam ve şekillere bağlı bulunmayan, fakat her satırı ile otantik olmağa çalışan bir fikir kitabıdır. Öyle ki, Türk tarihinin seyir ve tekâmülü ardınca yürüyebildiğimiz ölçüde atılmış bu birkaç adım, iki büyük Türk devletinin dünya tarihi muvacehesindeki medeni ve içtimai değerlerinin, uzaktan yakından münasebet kurmak vaziyetinde olduğu milletlere ve nihayet dünyaya neler getirdiğini, umumi çizgileriyle tayin ve tespit edebilmek gayretinin naçiz bir mahsulüdür. Bu yüzden de, başı sonu bilinmeyen tarih dünyası içinde ve bu gökkubbenin altında tahtlar yıkıp zaferler kazanmış veya hezimetler kaydetmiş Türk kavminin binlerce yıllık macerasını bir tarafa koyup, bu zincirin birbirine girift ve sıkı sıkıya bağlı iki halkası üstünde bilhassa duracağız: Selçuklu ve Osmanlı imparatorlukları. Ancak maksadımız, milletlerin siyasi ve askeri çizgileri arasında köşe kapmaca oynamak itiyadında olan analler ve kronikler gibi, hikâye silsileleri arasında sıkışıp kalmak değildir. Zira milletlerin maddi manevi oluşlarının ve deruni maceralarının tahlil ve terkibine varabilmek için, askeri ve siyasi grafiğinden ziyade, içtimai, iktisadi, hukuki, dini, bedii, kültürel ve etnik şart ve nizamlarının seyrini takip eylemek lazımdır. Planımızın ana hatlarına gelince, belli başlı nirengi noktaları şunlardır: Türkleri bu iki dünya imparatorluğuna götüren hazırlayıcı ve yapıcı sebepler neler olmuştur? Bu devletlerin dünya medeniyetleri karşısındaki mevkii ve seviyesi nedir? Selçuklu tecrübesini yaşayan Türklük, Osmanlı kademesinde ulaştığı mantıklı ve terkipçi devamlılığı, siyaset ve idare hayatında vasıl olduğu riyazi gelişmeyi, san'at ve medeniyet alanında elde ettiği simetrik tekâmülü nasıl ve ne suretle kazanmıştır? Bilhassa Osmanlı imparatorluğunun bu kadar dayanıklı olmasındaki sebepler nelerdir? İslam medeniyeti bayrağını, feri sönen Abbasilerden çekip alan Türklük, kolu kanadı arasına düşen Müslümanlığa bir fayda sağlayabilmiş midir?..

---