Atatürk, "Türk İnkılabı Tarihi" kürsüsünü kurarken bunun ve buna bağlı olarak kurulan İstanbul Üniversitesi "İnkılap Enstitüsünün" tarihimizin son devresi için bir inceleme ocağı olmasını istemiş ve o kürsüden ders okutanların bu yoldaki çalışmalarının semerelerinden büyük faydalar hâsıl olacağına inan etmişti. Bu maksatla çalışmalar yüzünden bir şey bulunup kendisine gösterildikçe memnun olur, işe ilgi gösterir ve bulunan vesika veya elde edilen malumat hakkında irşat edici düşüncelerini beyan ederdi. Talih, bu eseri yazılmış şekilde kendisine gösterip onun irşadatını alarak çıkartmama müsaade etmedi; fakat bunu çıkarırken onun bir emrini yerine getirmiş olmanın verdiği manevi zevki duymaktayım. Türk inkılabı denildiği vakit tabiidir ki, yalnız saltanat yerine cumhuriyetin geçmesi veyahut eskilikleri veya tereddiye uğramış olmaları dolayısıyla asrın icaplarına uymayan usul, adet, anane, kanun vesaire yerine yeni ve zamana uygun olanların konulması gibi hareketler kastedilmez. Türk inkılabı daha çok şümullü bir şey olup yukardaki değişiklikler onun ancak bir kısmı, fakat bunu da tasrih etmek lazımdır ki, en önemli ve bugünkü açılışın temelini teşkil eden bir kısmıdır. Türk inkılabını (burada yalnız Batı Türkleri mevzubahistir) bütün şümulüyle alırsak iki üç asırdan beri durmadan ve her bakımdan kaybeden, ülkesi ufalan, serveti azalan, maddi ve manevi durumu çökegelen, devlet ve hükümdarına "hasta adam" lakabı takılmış olan, herkesçe ölümü gidişinin tabii bir sonucu sanılan ve 1918 de Büyük Savaş bitince artık kendisinde yaşamak gücü ve hakkı kalmadığına bütün acunca inanılan bir ulusun, son derece çetin fakat nispeten kısa bir vuruşmadan sonra bütün Avrupa ulusları gibi istiklal ve şerefiyle yaşamak hakkını, acun savaşını kazanmış olan o vakit ki düşmanlarına ve herkese tanıtmış olması, eski müttefikleri boyunları bükük bir halde herzeyi kabul ederken onun direnerek…

---