Tanzimat Devri hikâye ve romanlarında işlenen temalardan biri de ticarettir. Bu eserlerde esnaf ve ticarethanelerle ilgili verilen bazı bilgiler, dönemin ticaret hayatını yansıtmaları bakımından son derece önemlidir. Bu sayede iş yeri ve ticarethanelerin nasıl çalıştığı, kazançları ve ticarethane çalışanlarıyla ilgili detaylar tespit edilir. Ayrıca günümüzdeki ticari kuruluşlar ile aralarındaki benzerlikler / farklar göz önüne serilir. Bazı ticarethanelerin isim değiştirerek günümüze kadar varlığını sürdürdüğü de anlaşılır.
“Tanzimat Devri Hikâye ve Romanlarında İstanbul Esnafları” adlı bu çalışma, iki bölümden oluşmaktadır. “Giriş” bölümünde XIX. yüzyılda Osmanlı’nın ticari hayatı üzerinde genel hatlarıyla durmaya çalıştık. “Tanzimat Devri Hikâye ve Romanlarında İstanbul Esnafları” adlı ilk bölümde sırasıyla kitapçılar, yağlıkçılar, matbaacılar, eczacılar / aktarlar, çorbacılar, kuyumcular / sarraflar, tütüncüler, bakkallar, şekerciler, seyyar satıcılar, eskiciler, esirciler, emanetçiler, arzuhâlciler ve oteller / otelciler hakkında bilgiler verdik. Bunun yanında yazarların esnaflarla ilgili kendi görüş ve düşüncelerini de yansıtmaya çalıştık. Sonuç yani ikinci bölümde, daha derli toplu olması bakımından ulaşabildiğimiz sonuçları maddeler hâlinde sıralama yoluna gittik.
Eser, İstanbul esnaflarını kapsadığı için roman ve hikâyelerde ulaşabildiğimiz ölçüde esnafların İstanbul’un hangi semtlerinde bulunduğunu göstermeye çalıştık. Eserde yer alan yabancı sözcükler için ayrıntılı bir sözlüğe yer verdik. Ayrıca kitaba yazar, eser, esnaf ve yer adlarına yönelik bir indeks ekledik.

Kitapta yer alan esnaf fotoğrafları için Doç. Dr. Bayram Na-zır’ın “Dersaadet’te Ticaret”, Uğur Aktaş’ın “İstanbul’un 100 Esnafı” ve Burçak Evren in “Osmanlı’da Esnaf ve Örgütleri” adlı eserleri ile çeşitli internet sitelerinden istifade ettik.

---