BiR ŞAFAK EZGiSiDiR TONA Musiki uzmanları ve araştırmacılara göre, Flamenco'nun yaşayan belleğiyle on sekizinci yüzyılın ötesine bir zaman yolculuğuna çıkmamıza olanak yok. Bu anımsamaya göre ezgi günümüzüden yaklaşık iki yüz yıl önce buluyor gün ışığını. (Hiç kuşku yok için için gelişen bir oluşum olmuştur bu ilk günü, bu yeni doğumu getiren; asırlarca sürmüş bir oluşumdur aslında o günleri gizliden gizliye bugünlere ulayan kökler; olası kökler konusunda birçok şey söylenegelir, çeşitli kuramlar, görüşler ya da varsayımlar geliştirilir durmaksızın. Bu konuda, kimi kez çelişen, kimi kez birbirini karşıtlayan yönelimler, irdelemeler, açıklamalarla karşılaştlğımız da olur. Değişmeyen ölçütler, doğrulukları yadsınamayacak gerçekler vardır gene de: Örnekse, musiki birtakım kültürlerin karışımında, birlikte yaşayışında bulur köklerini, oluşumunu. Böyle bir oluşum Aşağı Endülüs bölgesinde su yüzüne çıkar. Bu hüzünlü, bu acılı musiki en çok çingenelerce benimsenip, en çok çingenelerce yayılır, yaygınlaştırılır). "Tona"lar başlıbaşına birer tür bu ulaşımda. Karmaşık, çok güç anlaşılır bir tür, bir yapıyla karşı karşıya bırakılırız. "Tona"larla. Pek az şey biliriz haklarında, birkaç örneğin, birkaç aktarımın dışında hemen hemen hiçbir şey yoktur güvenebileceğimiz. Herşeyden önce bu türün geçmişteki yorumcuları, bu yorumcuların tutumları vardır çünkü. Gizlilik bir bilinçli seçim, bir erek, bir varoluş sorunudur. "Tona"ların çingene geçmişi, çingene kökeni konusunda ortak bir gerçeğe, ortak bir birleşime varılabiliyor bugün. Bu türün daha ilk örneklerinde bile, horlanmış, hapislere tıkılmış, her türlü hakaretin ve ayırımın muhatabı olmuş, düşmanca tavırların her biçimini yaşamak, göğüslemek zorunda kalmış çingenelerin acılı fryatları vrdır...

---