Milliyetçiliğin fikir tarihi tam olarak yazılmış sayılmaz. Bu kadar değişik yönlerle ortaya çıkan bir hareketin siyasi düşünce bakımından anahatlarını bile ortaya çıkarmak kolay değildir. Fakat fikir tarihçileri bu açığı doldurmaya çalışırken, Milliyetçilik birçok yeni açılardan ele alınmaya başlanmıştır. Milliyetçiliğin tarihi, siyasi fikirler açısından yazıladursun, bu yeni yönelimler şimdilik nispeten boş kalan siyasal bilim alt-alanları açmıştır. Bunların arasında bilhassa "davranışsal" siyasal bilimlerin metodu, bize, Milliyetçiliğin ideoloji olarak daha iyi anlaşılmasını sağlayan imkânlar temin etmiştir. Milliyetçiliğin böyle bir açıdan ele alınmasıyla elde edilen sonuçlar, klasik siyasi fikirler tarihi metodolojisiyle birleştirildiği zaman klasik yaklaşımın hükümlerini kontrol etmemizi sağlayan değişik yönde kanıtlar vermektedir. Bunun aşağıda bir örneğini vermek istiyorum: 1965-66 yıllarında, Türk Milliyetçiliğinin niteliklerini ortaya çıkarmaya yönelmiş bir başlangıç araştırması üzerine çalışıyordum. B.u konuları aydınlatabilecek ülkemizde 1930'larda ve 1940'larda çıkmış kaynakları okurken yavaş yavaş o yıllardaki milliyetçiliğin iki ana başlık altında toplanabileceği kanısına varmıştım. Bunlardan birincisine "modernist" milliyetçilik adını vermek mümkündü. "Modernist" milliyetçiliğin özelliği Türk toplumunu çağdaş uygarlıkların düzeyine getirip onu bu şekilde kuvvetlendirme isteğinden hareket etmesiydi. Atatürk'ün önderliğini yaptığı bu akımın öncüleri için milliyetçilik bir taraftan Türkiye için bir iktisadi enfrastrüktürü kurmak, diğer taraftan da Türkleri bilimsel düşünceye kazandırmak, fakat aynı zamanda bu düşünce tarzını Türkiye'nin çıkarları için kullanmaktı. Bu akım "manevi" kuvvet üzerinde durduğu zaman bile onu dinden ayrı bir varlık olarak görüyordu. Modernci milliyetçiler, aynı zamanda Türkler arasında Türklüğün bilincini yaratma konusuna da önem veriyorlardı. Böylece; medeniyetlerini Orta Asya kaynağı, Güneş-Dil Teorisi, Türk kültürünün birçok diğer kültürleri etkilediği tezleri de iktisadi enfrastrüktür ve bilimsel düşünceyle paralel gelişiyordu. Buna, burada "Milliyetçilik i" diyeceğiz.

---