Servet-i Fünun dönemi edebiyatçılarının önde gelen simalarından ve bu topluluk içinde en geniş ve düzenli biçimde anı yazan kişi Halid Ziya Uşaklıgil'dir. Sultan Reşat'ın saltanatı sırasında, sarayda bir dönem mabeyn başkâtipliği görevinde bulunmuştur. Saray ve Ötesi, genel olarak yazarın bu görevine ilişkin anılarını içermektedir. Olaylar Osmanlı devirlerinin son ve en hummalı dönemi olan II. Meşrutiyet'te cereyan etmektedir. 1908-1918 yılları arasında geçen II. Meşrutiyet Dönemi, yoğun iç ve dış olayların yaşandığı ve aynı zamanda Osmanlı'nın çöküş sürecinin hızlandığı on yıllık bir kesittir. Bu sürecin öncesinde çöküşü dur-durmak amacıyla başlayan yenileşme hareketlerinin eksenini siyasi rejim oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş süreci içinde başlayan yenileşme hareketlerinden biri Anayasal bir düzenin kurulmasıdır. Bu yoldaki en önemli aşama Kanun-ı Esasi'nin II. Abdülhamit tarafından yürürlüğe konulduğu 1876' da kaydedilmiş, fakat kısa ömürlü olmuştur. 1877-1878 yılı Osmanlı Rus-Savaşı nedeniyle anayasanın yürürlükten kaldırılmasından sonra, kaynaklarda İstibdat Dönemi olarak geçen II. Abdülhamit dönemi başlar. Bu dönemde de ülkeyi Abdülhamit'in kötü idaresinden kurtarmak isteyen bir nesi lortaya çıkar: Jön Türkler Sultan II. Abdülhamit'in on yıllar süren istibdat idaresi Jön Türkleri çok yüksek umutlar, hatta hülyalar içinde bir kuşak haline getirmiştir. Sultan'ın idaresine son vermekten başka pek az şeyi paylaşan bu gençler, ülkeyi sırmalı üniformalı, göğüsleri birçok nişanlarla bezeli, despot, eski kafa paşalardan daha iyi yöneteceklerine, imparatorluğu yüz yıldır devam eden geri kalmışlık, bağımlılık zincirinden kurtaracaklarına büyük bir imanla inanmışlardır. Bu dönemde baskılar ve sansür nedeniyle hürriyet ve yenileşme arayışları gizlilik içerisinde sürdürülür ve aydınlar sürekli saraya ihbar edilme korkusu altında yaşarlar. Bu gizli faaliyetler çeşitli biçimlerde örgütlenmeye başlar, zamanla bu örgütler içinde en önemli yeri İttihat ve Terakki Cemiyeti alır. Özellikle yurtdışında sürgün hayati yaşayan Jön Türkler tarafından geliştirilen bu hareket uzun ve sancılı bir sürecin sonunda 1908'de amacına ulaşır…

---