(1. Ciltten Devam) ... Gelgelelim, burada sadece modem Türk ulusunun doğuşunu önceden haber veren gelişmelerde yoğunlaşmakla kalmayıp, çok geniş ve heterojen bir yapıya sahip olan Osmanlı İmparatorluğu'nun o zamanki sorunlarına göz atmaya çalıştığımı da eklemeliyim. Benim, zamanın olaylarıyla akımlarını kaydeden o devrin bilim adamları ile Tanzimat'ın çeşitli aşamalarına kadar uzanarak incelemeler yapmış çağdaş bilim adamlarına duyduğum borç hemen her sayfada açıkça görülmektedir. Bana şu veya bu noktada önerilerde bulunan ya da materyalleri doğru biçimde değerlendirmemde yardımı dokunan çok sayıdaki bilim adamına da bir hayli borç duyuyorum. Bu insanlar arasında, bana verdiği cesaretle elinizdeki çalışmanın başlamasını sağlayan William L. Langer, Halil İnalcık, Lewis V. Thomas, Niyazi Berkes, George C. Miles; Aydın Sayili, Sevinç Dıblan Carlson, Stanford Shaw ve yakın zamanlarda kaybettiğimiz Michael Karpovich ile Chester W. Clark'ı sayabilirim. Yıllar önce, bu kitabın başlangıcını oluşturan özgün doktora tezinin bazı ya da bütün bölümlerini eleştirel bir gözle okuyan, şimdi aramızdan ayrılmış şu dört insana minnettarlığımı ayrıca ifade etmek isterim: Abdülhak Adnan-Adıvar, J. Kingsley Birke, Walter L. Wright, Jr. ve Daniel C. Dennett, Jr. Yine Dankwart Rustow da ilerideki bir aşamada çok yararlı eleştirilerde bulunmuştur. A.O. Sarkisyan, Jakob Saper ve Elie Salem adlı üç dostum, Ermenice, Lehçe ve Arapça materyallerden yararlanmamda yardımcı oldular. Kardeşim W. Phillips Davison, İskandinav dillerindeki materyalleri kullanmama yardım etmenin dışında, İsveç arşivlerindeki bazı belgelerin kopya edilmesi işini de gerçekleştirdi. Howard A. Reed, Robert Devereux ve Albertine, yayımlanmamış doktora tezlerine başvurmama izin verme nezaketini gösterdiler. Pek çok kütüphanenin personelinden de fazlasıyla yardım gördüm. Harvard College Kütüphanesi, Princeton Üniversitesi Kütüphanesi, New York Public Library, Kongre Kütüphanesi, British Museum, Bibliotheque Nationale, Zürih'teki Centralbibliothek, George Washington Üniversitesi Kütüphanesi, Dışişleri Bakanlığı Kütüphanesi...

---