Yüz elli yıldan biraz fazla bir zaman önce, Joseph von Hammer - Purgstall'in dev eseri Geschichte des Osmanischen Reiches'ın çevirisi olarak, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi yayımlanıyordu Fransızcada. Büyük bir yankı yapacaktır kitap; çünkü, bu imparatorluğun, başta tarih eserleri olmak üzere, Türk ve yabancı kaynaklara dayanan bir genel tarihi idi yayımlanan. Sonu 1774'de de kalsa, Osmanlı İmparatorluğu dikkati çektiği oranda, eser de dikkati çekecektir; İmparatorluk ise, XIX. yüzyılın başlarından başlayarak, Avrupa'da ve Akdeniz'de güncelliğin ön sırasındadır: Bonaparte'ın Mısır seferi, Rusya'yla savaşlar, Sırbistan'da ve Epeiros'da başkaldırı, Yunanistan'ın bağımsızlık savaşı, Fransızların Cezayir' i istila etmeleri, Mısırlı Mehmet Ali'yle anlaşmazlık, büyük devletlerin askeri, diplomatik, iktisadi müdahaleleri. Avrupa'yı uzun süre titretmiş olan bu imparatorluk, yaşamının sonuna gelmişe benziyordu böylece; ya da, Hıristiyan ya da Müslüman, Avrupalı ya da Doğulu yığınla halkın üzerindeki egemenliğinin kaybolmakta olduğunu görür gibiydi en azından. J. von Hammer'in sunduğu biçimiyle Osmanlı tarihi, geleneksel tarih biçemine bağlıdır hala; yani açıklamaktan çok betimler ya da olayların derinlerdeki nedenlerini açıklamaya gitmez. Ayrıca, devrin Osmanlı karşıtı bağlamında anlaşılır bir şey de olsa, eksiklikleri, yanlışları, kusurları, her türden aşırılığı özellikle değerlendirir; ancak, bu olaylar yadsınmaz da olsalar, tarihin özünü oluşturmazlar ve özellikle kısmi ve yan tutan bir görüş verirler onun hakkında. J. von Hammer'den beri, XIX. yüzyıl boyunca ve XX. yüzyılın başlarında, Osmanlı İmparatorluğu üstüne birkaç genel eser yayımlandı; ne var ki, hayli kısa, fazla derinliğe varmayan ve çoğu kez Avrupa merkezli bir tarih anlayışının damgasını taşıyan eserlerdir bunlar genellikle. İçlerinden çoğu, Doğulu kaynaklara değil Batılı kaynaklara dayanılarak yazıldığı için, iktisadi konuda tek yanlı, devletin yönetimi konusunda ise pek yüzeysel olarak sunarlar olayları. Kuşkusuz, Osmanlı arşivlerine ulaşılabilmiş değildi o sıralar; ancak, bu mümkün olsaydı bile, Avrupa'nın siyasal ve kültürel üstünlüğü anlayışını değiştiremeyecekti... (Devamı 2. Ciltte)

---