Osmanlı İmparatorluğu, aynı hanedanın hükümranlığı altında 620 yıl ömür sürmüş, tarihin sayılı devletlerindendi. Her imparatorluk gibi, hanedan belli bir milletten olmak kaydıyla, hakim olduğu topraklarda çok milletli ve çok dinli bir yapıya sahipti. Tarihte bilinen diğer imparatorluklardan birçok noktada ayrılan, kendine has sistemler geliştirmiş, bünyesindeki farklı kavimleri ve farklı inanç gruplarını birbirleriyle ve devletle barış içinde yaşatmayı başarmıştı.
Osmanlı'nın Anadolu topraklarında başlayıp üç kıtaya yayılan hükümranlığı süresince kendilerinden en çok faydalandığı milletin Ermeniler olduğunu söylemek abartılı bir ifade sayılmaz. Yeniçeriliğin temelini oluşturan devşirme sisteminde, devşirilen çocuklar daha ziyade Ermeni tebaa arasından seçilmişti. Fetihlerin temelini yeniçerilerin oluşturduğunu dikkate alınca, bu milletin yaptığı hizmet daha bir iyi anlaşılmaktadır.
Ermeni milletinin hizmeti elbette sadece askerlikle sınırlı kalmamıştır. Toprak almak, fethetmek Osmanlı düşüncesinin ilk adımıdır. Sonrası ise fethedilen toprakların imarı, ıslahı ve idaresidir. Bu da başlı başına bir medeniyet anlayışıdır. Ermeni kavminin içinden yetişen sanatkâr mimarlar, devlet adamları, hekimler, müzisyenler, askerler... Osmanlı medeniyetinin oluşmasında, gelişmesinde ve yerleşmesinde ciddi katkılar yapmışlardır. 20. yüzyılın başlarında yaşanan talihsiz ve elim "Tehcir" hadisesinin öncesi ve sonrası sebebiyle üzeri örtülen, örttürülen, gizlenen, gizlettirilen bir medeniyettir bu. Sadakatle yaptıkları hizmetler sebebiyle "Millet-i Sâdıka" veya "Tebaâ-yı Sâdıka" olarak adlandırılmış bir kavmin adıdır...

---