Bu çalışma klasik anlamda bir basın tarihi olma iddiası taşımıyor. Taşıyabileceği tek iddia, bir dönemin, 1918-1922 yılları gibi yakın tarihin önemli, dağdağalı, zorlu bir döneminin, “ matbuatı ”nm öyküsünü anlatmak, daha doğrusu anlamaya çalışmak olabilir.
Basın tarihi incelemeleri mayınlarla, bubi tuzaklarıyla kaplı bir alandır. Bu alana girip de mayınları patlatmadan, tuzaklara düşmeden çıkmak hemen hemen imkânsızdır. Bu tür bütünü görme çabasında olan bir çalışma bazı riskleri göze almak durumundadır. Bunun bir iyi yanı da yok değildir: hataları ve sevaplarıyla daha sonra yapılacak çalışmalara bir referans çerçevesi oluşturabilir.
Çalışma başlangıçta 1918-1945 yıllarını kapsayacak şekilde tasarlanmıştı. Kitap, ana anlatı, portreler ve bir envanterden oluşacaktı. Bu plandan vazgeçmek zorunda kalındı. Zira ortaya çıkacak ürünün, ne kadar hacimli de olsa, bir kitap boyutlarını aşacağı görüldü. Dolayısıyla çalışmada yalnızca 1918-1922 yıllarının kapsanması, 1923-1945 yıllarının bir sonraki çalışmaya bırakılması kararlaştırıldı. Bununla birlikte yöntem ve içerik açısından ilk plana sadık kalındı.
Şöyle ki, ana anlatı 1918-1922 yıllarındaki gelişmelere odaklanacak, anılan yıllardaki önemli siyasal/toplumsal kırılma ya da sıçrama noktaları dikkate alınarak Türkiye basını ele alınacaktır. Süreli yayınların nitelik ve nicelik durumu, yıllar, bölgeler ve kentler itibariyle incelenecek; türler, basındaki örgütlenmeler, basın mevzuatı, her daim hâzır ve nâzır olan devletin rolü ve işlevi, çalışanların durumu, gazete ve dergi yayınlamanın denebilirse ekonomi politiği elden geldiğince irdelenecektir. İstanbul ve taşra (Anadolu ve Trakya) ayrı başlıklar altında ele alınacaktır.
“Portreler”, gazete sahipleri, başyazarlar, yazarlar, çizerler, muhabirler ve diğer çalışanlar içinde incelenen dönemde iz bıraktığı ya da öne çıktığı düşünülen kişilerin kısa biyografilerinden oluşmaktadır. Binlerce kişi arasından, yer ve zaman sınırı nedeniyle, 100’ü geçmeyen bir grubun seçiminin zorluğu ortadadır...

---