Zeki Mesud Alsan'ın çocukluk ve tahsil çağlarını anlattığı Mustafa'nın Romanı-Memleket çocuğu daha önce (Ankara, 2002, 239 s.) basılmıştı. Bu kitabında doğup büyüdüğü Aydın şehri hakkında çok kıymetli bilgiler veriyor ve adeta bu şehrin kelimelerle muhteşem bir tasvirini yapıyordu. Bir Anadolu şehri hakkında benzeri güzellikte pek az kitap bulunmaktadır ve bu bakımdan Aydın talihli bir şehirdir. Yine bu kitabında lise tahsilinin son iki senesini geçirdiği İzmir hakkında da dikkate değer bilgiler vermişti. Zeki Mesud hatıralarının bu ikinci kitabını (Hürriyet Pervanesi, İstanbul 1943, 227 s. Ahmet Halit Kitabevi) yüksek tahsil hayatının üç senelik devresine, yani o sırada İstanbul'da bulunan Mülkiye hatıralarına (Siyasal Bilgiler Fakültesi) ayırmıştır ve 1907-1910 senelerinin İstanbul' u ve İstanbul'daki yüksek tahsil talebelerinin hayatı hakkında çok kıymetli bilgileri bir roman üslubu içinde vermektedir. Ancak hemen ifade edelim ki kitap şeklen öyle görünse bile roman türü ile alakası yoktur ve burada ancak bir "hikâye" (tahkiye türü) karşılığında kullanılmıştır. Muhteva olarak hiçbir hayal unsuru bulunmayan kitapta, herşeyden önce talebelerin günlük yaşayışı ve İstanbul'un içtima-i hayatı, Meşrutiyet'in ilanı (24 Temmuz 1908) ve ilk seneleri, 31 Mart Vak'ası ve İstanbul sokakları hakkında çok canlı manzaralar göz önüne serilmiştir. Bu iki ciltlik hatıratın Türk tarihçiliğinde henüz hakkı teslim edilmemiştir. Bu ikinci ciltte Zeki Mesud merhum birçok arkadaşının isimlerini değiştirmiş ve farklı vermiştir. Ancak buna rağmen kitabın tarih araştırmaları bakımından değeri açıktır ve gerçek isimlerin tespiti de mümkün bulunmaktadır. Kitapların metnine ve imlasına en küçük bir müdahalede de bulunulmadığına da işaret edilmelidir. Türk okuyucusuna, hatırat türünün bu en kıymetli örneklerinden birinin ikinci kitabını takdim ederken bu kıymetli metni kaleme alan Zeki Mesud Alsan'a (Aydın, 15 Mayıs 1889 - İstanbul, 24 Eylül 1984) Hak'tan rahmet ve mağfiret niyaz ederiz. 15 Nisan 2006 Ali BİRİNCİ

---