Atatürk döneminde Türkiye ile Arnavutluk'un ilişkilerinin ele alınması, hem Arnavutluk-Türkiye ilişkileri tarihini göstermekte hem de, Türk halkının ünlü evladı ve Arnavut halkının büyük dostu Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliği, görüşleri ve faaliyetini daha çok aydınlatmakta özel ilgi uyandıran bir konudur. 1920'li yılların ortasında Arnavutluk ile Türkiye arasında diplomatik devlet ilişkileri, Arnavutluk'ta olduğu gibi Türkiye'de de uygun ve gerekli koşullar temelinde kuruldu. Bu yönde ilk zorunlu koşul olan Arnavutluk'un bağımsızlık ilânı, halkının özgürlük, bağımsızlık ve ulusal birlik uğruna kararlı savaşının mantıki sonucuydu. Bu savaş, zamanı geçmiş bir İmparatorluğa yönelikti. Ünlü uyanışçı Şemseddin Sami Frasheri'nin söylediği gibi, bu İmparatorluk, çöküşüyle birlikte mezarına Arnavut ulusunu da alma tehlikesini yaratıyordu. 1923'te İzmir'de Atatürk' ün belirttiği gibi, bu İmparatorluk kendisiyle Türk milletini de alacaktı. Bir yanda 1920'de İtalyan emperyalizmine ve büyük Sırp müdahalecilerine karşı savaşta Arnavut halkının zaferi ve ilerici çevrelerin Arnavutluk'u demokratlaştırma yoluna sokmayı amaçlayan ve 1924 yılı demokratik devrimine kavuşturan girişimleri ve öte yanda antiemperyalist Türk devriminin zaferi ve sultanın devrilmesi, Arnavut Türk ilişkilerinin kurulmasına diğer uygun koşullar yarattılar. Geniş antiemperyalist cephede beraber olmuş halklar birbirinin yanında bulundular. Dahası ülkenin gelişmesinde ilerici eğilim bu ilişkileri sağlam ulusal ve demokratik temeller üzerine oturtma olanağını yaratıyordu. Antiemperyalist Türk devrimi, Türkiye'yi yabancı boyunduruk ve denetimden kurtardı. Dış düşmanlara karşı savaşta demokratik devrimin görevleri de çözüldü. Savaşın başına geçen Mustafa Kemal, bağımsızlık savaşında Türk halkının bütün ulusal güçlerini birleştirip başarılı oldu. Savaş yıllarında ve daha sonra da yetenekli savaş uzmanı ve büyük adam olarak göze çarpan Mustafa Kemal, Türkiye'nin dış ve iç düşmanlarına, emperyalist şoven gericiliğe ve sultan ile dinin gericiliğine karşı sonuna kadar kararlı bir tutum takındı. Ülke çıkarları uğruna Mustafa Kemal sultana da savaş açıp onu devirdi. Türkiye'deki Arnavutlar Atatürkçü ulusal devrimci güçlerden yana olup bu savaşa etkinlikle katıldılar. Arnavutluk kamuoyu da, yalnız Türk halkının savaşının bir halk savaşı olduğu için değil, iki halkın emperyalistlere karşı savaşta birbirinin yanında bulunduğu için de bu savaşı her zaman izleyip destekledi. Mustafa Kemal 1 Mart 1922 günü, Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü oturumunun açılışında yaptığı konuşmada, Arnavutluk halkının özgürlük ve demokrasi mücadelesiyle ilgili Türk halkının tutumunu belirterek, Arnavutluk'un güçleneceği ümidiyle Arnavutluk'la ilişkileri düzeltme isteğini dile getirdi…

---