Tek kelimeyle bir "siyasetname" olarak nitelendirebileceğimiz "Hulasat-ül Kelam fi Redd-il Avam", hayat ve kişiliği üzerine gerek o günlerin, gerekse daha sonraki dönemlere ait elde bulunan belgelerin hiçbirinde aydınlatıcı bir bilgiye rastlayamadığımız Koca Sekbanbaşı adında âlim bir kişinin eseridir. Risale, veliahd·ı saltanat Şehzade Mustafa'nın (lV. Mustafa) o günlerin dünya ahvalini öğrenme isteği üzerine, ona dünya ahvalini ve devlet idaresini öğretmek amacıyla kaleme alınmıştır. Eserde daha çok, halkın Nizam-ı Cedid'e karşı gösterdiği tepki sübjektif bir görüşle hem dile getirilir, hem de cevaplandırılır. Tarihlerde "Koca Sekbanbaşı Risalesi" adıyla anılan eser, III. Selim saltanatının son yılları olan 1806'da bitirilerek Şehzade'ye sunulmuştur. Koca Sekbanbaşı Risalesi'nin Osmanlı tarihinde "Koçi Bey Risalesi". "Usul-ül Hikem fı Nizam-ül Ümem", "Devlet·i Aliyye'nin Islah-ı Ahvali Hakkında Risale", "Avrupa Risalesi" v.b. örneklerle, öteden beri görülen bu tür tavsiye risaleleri arasında ayrı bir yeri ve önemi vardır. Osmanlı entellektüelinin yazı dili olan süslü ve gösterişli nesirden birçok yönleriyle ayrılan Sekbanbaşı'nın anlatımı genellikle acık açık, yer yer gözünü budaktan sakınmadan dobra dobra, arasıra basit ve alelade bazı parçalar yanında, bütünüyle sade ve yapmacıksız bir dilden oluşur. Eser, yazarın, karşısındakine anlatmak istediği şeyi, bağlı olduğu görüşü hiçbir tasarıma başvurmadan; daha çok bir pederin, evladına yaptığı nasihate benzer şekilde; parlak, sevimli ve bilgiçlik dolu olmadığı halde vicdani, akla ve mantığa uygun, mürebbiyane bir metotla hazırlanmıştır. Eserde sık sık diyalog tekniğine başvurulur. Eserinin birkaç yerinde kendisinin de Yeniçeri olduğunu bildirmesine karşılık, hızlı ve ateşli bir Nizam-ı Cedid taraftarı olan Koca Sekbanbaşı'nın, askerlik, siyaset, maliye v.d. birçok konu ile ilgilenmesinden, onun sıradan bir kişi olmadığı bellidir...

---