Temelinde insan odaklı bir yaklaşımla varlığın gayesini diğerkâm hislerle, adeta ulvî hislere dönüştüren vakıf kurumu; geçmişten günümüze toplumsal dokumuzun sürdürülmesinde önemli vazifeler üslenmiştir. Bu hâliyle kültür ve medeniyetimizin temel yapılarından biri olan vakıflar, toplumla devleti birbirine yakınlaştıran, toplumun farklı kesimlerini kendi geliştirdiği vakıf şuuru etrafında buluşturan bir köprü vazifesi görmüştür. Vakıf kurulularının gördüğü işleri burada birkaç satıra sığdırmak mümkün değildir. Onun içindir ki Osmanlı toplumunda her vakıf müessesesi birbirinden ayrı düşünülmek zorundadır. Bunun temel gerekçesi, bilindiği üzere müessesele-ri inşâ ettiren vâkıfların, kendi iç âlemlerindeki manevî beklentilerle hareket etmiş olmalarıdır. Vakıf kuran her ferdin kendi ruh yapısıyla hareket ettiği ve böylece iç âlemleriyle uyumlu bir kimlik ortaya koydukları görülmektedir. Sonuçta Osmanlı toplumunda kişiler ve kurumlar birbirinden farklı olsa da hemen her ferdin değişik beklentilerle halkın sorunlarına cevap aramaya çalıştıkları görülmektedir. O halde diyebiliriz ki, vakıf kuran kişilerin ruh yapısını anlamanın en kolay yolu, oluşturdukları kurumların resmî senetleri olan vakfiyelere bakmaktan geçmektedir.
Osmanlı devrinde vakıflar, toplum içerisinde geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Öyle ki, vakıflar kişinin doğumundan ölümüne kadar bütün hayatını kuşatan bir hayat biçimi haline gelmiştir. A. E. Arsebük’ün ifadesiyle; vakıflar sayesinde bir kişi vakıf evde doğar, vakıf beşikte uyur, vakıf mallardan yer içer, vakıf kitapları okur, vakıf bir okulda hocalık yapar, vakıf idaresinden ücretini alır, öldüğü zaman vakıf bir tabuta konur ve sonra da vakıf bir mezarlığa gömülürdü. Asırlarca bu şekilde fertler arasında yardımlaşma ve dayanışmayı sürdüren vakıflar, hem karşılıklı sevgi bağının kurulmasına hem de birer sosyal kuruluş olarak Osmanlı devlet nizamının yerleşmesine ve sürdürülmesine hizmet etmişlerdir.

---