Bir topluma ilişkin değerlendirmelerde bulunulurken, toplumu oluşturan tüm bileşenlerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Divâneler, meczûblar gibi kimilerine göre İlahî bir çekim sonucu olağan davranışları sergileyemeyen kimseler, toplumun dışında görülmek bir yana diğerlerine oranla oldukça imtiyazlı bir konuma sahiptirler.
ÎÜanbul'un Fethine katılan mânâ erenlerinden Horoz Dede ve Meczûbların Kutuplarından Kapânî Dede gibi söz konusu devasa figürler, yüzyıllar sonrasında bile sır ve hürmetle iç içe anılmaktadırlar. Divâneler söz konusu olduğunda, büyük oranda Evliya Çelebiden yararlanılmakla birlikte, hatırat ve tabakât-lardan elde edilen birbirinden değerli bilgilere ulaşılmaktadır. Bu bilgiler ışığında divânelerin yaşayışlarına ilişkin mutlak bir tarihi kesinlikten ziyade menkıbe ağırlıklı bir anlatım izlenilmiştir. Kira gelenekte bu kişilerle alakalı anlatılanlar, genellikle birer ibret vesilesi olarak aktarılmaktadır. Yine de öğretici yönlerinin nesiller boyu canlılığından herhangi bir şey yitirmeyeceği de artık açık bir hale gelmiştir.
hlanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. olarak, İstanbul’un 100 Divânesi kitabıyla geçmişin irfânından süzülüp gelen cezbe içre kişilikleri, genç nesillere aktarmanın onların seyirlerine ilişkin kimi ipuçlarını gözler önüne sereceğini ümid ediyoruz.

---