Sultan İkinci Abdülhamid Han, İngiliz gazeteci Mr. Bolwitz'e hürriyet mevzuunda verdiği beyanatta "hürriyet kültürü"nden bahisle: "Beni hürriyet aleyhtarı, hürriyet düşmanı göstermek haksızlıktır. Ben, bir memleketin içinde bulunduğu asır seviyesine yükselmesi lüzumunu takdir edenlerdenim. Fakat, ruhu ve kullanış tarzı bilinmeyen bir hürriyetin taşkın mevcudiyeti de, büsbütün yokluğu kadar tehlikelidir! Kullanılması bilinmeyen bir memlekette hürriyet, nasıl kullanılacağını bilmeyen bir kimseye verilen silaha benzer. O kimse, böyle bir silahla anasını, babasını, kardeşlerini, sonra da kendisini öldürebilir. Bu yüzdendir ki, hürriyet ihtiyacının bahis mevzuu olduğu bir memlekette her şeyden evvel, o memleketin hürriyet kültürüne karşı hazırlanmış olup olmadığı tetkik edilmelidir" der. Bu kültürden mahrum hürriyetin "taşkın mevcudiyeti", İkinci Meşrutiyet ilanını müteakib olanca açıklığıyla görülür! 23 Temmuz 1908 Perşembe günü, Meclis-i Meb'usan'ın toplantıya davet olunmasıyla ilgili Resmi Tebliğ, yurdun her tarafındaki ilgililere bildirilirken; İstanbul'da yayınlanan gazetelere de verilmiş ve bu resmi tebliğ üzerine ilk hürriyet çılgınlığı Babıali caddesinde başlamıştır! Resmi tebliğ, bütün gazetelerde "Yaşasın Hürriyet" başlığı altında yayınlanmış, manşette verilen bu "Yaşasın Hürriyet" sözü, şehrin her tarafına yayılarak "Hürriyet vaaar!." diye avaz avaz haykıran gazete satıcıları vasıtasıyla bir anda bütün İstanbul'u kaplamış ve ilk şaşkınlığı müteakib şehirde bir bayram havası esmeye başlamıştır! Atılan top seslerine "Yaşasın Hürriyet" naraları karışmış, havaya fırlatılan çeşitli külahlar altında, sarıklı hocalarla papazlar kucaklaşıp öpüşmüş, bütün evler, cadde ve sokaklar bayrakla donatılırken; nereden belirdiği bilinmeyen bir sürü hatipten her biri, bir tarafta haykırmaya başlamış, eline bir bayrak geçiren sokağa fırlamış ve meydanları dolduran kalabalıklar durmadan bağırmışlardır: "Yaşasın Hürriyet! Yaşasın Kanunu Esasi"... O günün manzarasını Mehmet Akif Bey Safahatıında ne güzel anlatır...

---