Enisü'l-Müsamirin der ki: Fatih-i Konstantiniyye Han Muhammed bin Murad Buldu şöhret Bü'l-Fetih namiyle ol beyne'l-ibad Hakikaten fethin babası olan Fatih'in İstanbul'u alması onu idrak eden kalem sahiplerine sessiz, sedasız bir ilham kaynağı ve Osmanlı Türkünün iç sevincine kendi ince ve duygulu idraklerinin mütevazı bir tercümanı olmuştur. Sebebi, Çünkü; İstanbul'u açan Sultan Muhammed Cenab-ı Hak'tan olmuştu müeyyed. Biz de İstanbul'a girdiğimize zahiren o kadar kıymet vermemişiz gibi görünürüz ve ondan bahse lüzum görmemişiz deriz amma vakıa öyle değildir. Türkün gürültülü tezahürlere kıymet vermediği o ezeli, olgun ve haricen hissolunmayan iç tezahürlerinin asaletinden bellidir. İşte biz bu iç heyecanın tarih kıt'alariyle ortaya konulduğuna işaret edeceğiz. Bu toplamamız bir defa İstanbul fetih tarihlerinin az olmadığını göstermektedir. Yalnız bunlar vaktiyle bile tam olarak bir yerde ve bir defterde toplanmamış ve neşrolunmamıştır. Müteferrik yerlerdedir. Mühim bir kısmı kitapların boş yerlerinde yazılıdır. Biz bunları fihristten değil, sıra ile herhangi ilim dalına ait olursa olsun hepsini birden tetkik ederken bulabildik. Belki tetkiklerimizin devamı esnasında daha da bulunabilecektir. Ne yazık ki Fatih devri mücahitlerinden biri ki içlerinde âliminden, şairinden sanat ehline kadar pek değerli zevat vardı, bunlara merak edip de zamanında toplamağı düşünmemişlerdir. Bu gibi alakasızlıklar zamanımızda da yok değildir. Bugün bile, bazı avareliklerden, güzel buluş ve görüşlere ve hatta tarihi kaynak olmak üzere ileride faideli olabilecek hususlara asla dikkat etmiyoruz. Bu dikkatsizlik ve alakasızlık yüzünden Fatih devrinin karanlıkta kalmış mühim hususları az değildir. Mesela fetih günü İstanbul'a girenlerden birinin o heyecanlı saatleri tespit ederek bir yere kayda bile lüzum hissetmemesi ne kadar üzücüdür...

---