Milletler, gerçekleştirmiş oldukları yüksek medeniyetleriyle tarihte layık oldukları yerlerini alırlar. Medeniyet: ilmin, felsefenin, sanatın ve bunların neticesi olan içtimaı kurumların bir terkibidir. Bir milletin medeniyet seviyesi bu alanlardaki başarılarıyla ölçülür. Medeniyet tarihinde, İslam devletlerinin büyük payları vardır. İslamlığın daha ilk asırlarından itibaren, düşüncenin ve zevkin yüksek değerde eserlerine rastlanır. İslam dünyası, ilmin, felsefenin, sanatın her kolunda eşsiz şahsiyetler yetiştirmiştir. Birkaç isim vermiş olmak için ünlü Astronomi bilgini Battani'yi, sayılı matematik dehalarından Muhammed bin Musa EI-Kharezmi'yi, Ebu Bekir Razi'yi, ünlü cerrah Ebu'l Kasım Abbas'ı; Farabi, İbni Sina, EI-Kindi, İbnü'r-Rüşt, İbn'ül-Arabi gibi filozofları; İbni Haldun gibi tarihçileri burada tekrarlayalım. İlk ilim akademisi, Abbasi halifelerinden Memun tarafından 832 yılında Bağdat'ta kurulmuştur. Bu akademide ve diğer ilim kurullarında eski Yunan alim ve filozoflarının eserleri Arapçaya çevrilerek okutuluyordu. Avrupa kültürünün temeli olan Yunanca eserler, Arapça tercümeleriyle kuzey Afrika'ya oradan da İspanya'ya geçerek Avrupa'ya girdi. İslam bilginlerinin gayreti olmasaydı, bu eserler ortadan kalkacak, belki de Avrupa'da Renaissance dediğimiz yükselme hamlesi olmayacaktı. Avrupa'nın cehalet ve taassup içinde yüzdüğü bir devirde İslam devletleri, yalnız kahramanlıkları, adalet duyguları ve hoşgörürlükleri ile temayüz etmemişler, büyük alimler ve filozoflar da yetiştirerek insanlığı zenginleştirmişler, güzel sanatların her kolunda, edebiyatta, mimaride, resimde, küçük sanatlarda ince bir zevki aksettiren örnek olacak eserler vermişlerdir. İslamlığı bütün derinliği ve zenginliği ile anlamak için İslam medeniyetini türlü yönlerden dikkate almak gerekir. İşte bu yönlerin belli başlılarından biri, güzel sanatların göze hitabeden plastik sanatlar koludur ki, mimari hiç şüphesiz, İslam sanatında, bunların başında gelir.

---