Bizans ve Osmanlı sözcükleri, her biri sınırsız renk ve çeşit içeren, doğu ve batının, Avrupa ve Asya'nın karışımı, büyülü bir sanat ve mimari, politika, entrika ve din görüntüleri çağrıştırır. İstanbul'da yaşadığım 1971-2 yıllarında, Bizans ve Osmanlı İmparatorluklarının tarih sahnesindeki ikili oyunlarındaki karakterlerin çeşitliliği ve kronolojisi karşısında hem hayran kalmış, hem de başımın döndüğünü hissetmiştim. Bu kitap, o günlerde pek de bulunmayan ve elimde olmasını çok istediğim bir rehber kitabı sağlamak için yazıldı: Tarihlerinin merkezinde yer alan dört şehirde, her döneme ait anıtsal yapılara, onları çevreleyen insan ve olaylar çerçevesi içinde bakan bir kitap. Bu kitap, anıtları izlerken, onların ortaya çıkmasına yol açan tarih sahnesindeki gelişmeleri, onları yaratan insanların kişilikleri ve Türkiye'yi çok önceleri ziyaret eden seyyahların yorumları ile beraber anlamaktan hoşlananlar için yazıldı. İznik, Bursa ve Edirne'nin her birine birer bölüm ayırdım. Bunların hepsi de İstanbul'a otobüsle 4 saat mesafededir ve ilk ikisi, iki veya üç günlük bir gezide beraberce ziyaret edilebilecek kadar yakındır. Güzel bir gölün kıyısında esas olarak Hellenistik bir kent olan İznik, 1204-61 yılları arasında sürgündeki İznik Bizans İmparatorluğunun başkentiydi, ama anıtların çoğu İslami eserlerdir ve Osmanlı mimarisinin ilk fikirleri burada gelişmiş, daha sonra da Bursa, Edirne ve İstanbul'da olgunlaşarak ifade edilmiştir. Karlı tepeleriyle Olympus'un (Uludağ) tepeden baktığı Bursa, genç Osmanlı devletinin ilk başkentiydi ve erken Osmanlı tarzındaki en gösterişli cami, türbe ve yapılar burada görülür. Bu tarz, Osmanlıların bir sonraki başkenti ve İstanbul'a sıçrama tahtası olan Trakya'daki Edirne'de daha da geliştirilmiştir. İznik bir günde rahatça gezilebilir, ama sıkıştırılırsa yarım gün de yeterlidir. Bursa için en az iki gün gerekir, ama bir günde şöyle bir göz atılabilir. Eğer gidiş ve dönüş için dörder saatlik yolculuğu göze alabilirseniz, Edirne bir günde gezilebilir, ama bir gece kalmak daha doğru olur. İstanbul için ise -ki bu kitabın aslan payını almıştır- bütün bir ömür gerekir. Bu kadar zaman ayıramayacak olanlar için İstanbul'u 15 bölüme ayırdım...

---