Osmanlı modernleşmesi, 19. yüzyılın sonlarına doğru çağdaş bir kültür anlayışının inşasını hızla sürdürürken, ortaya konan ürünleri tarihsel ve estetik açıdan yorumlayabilecek yetenekli bir aydın kuşağı da yetişmişti. Münif Paşa ve çevresinin Tanzimat yıllarında gündeme getirdiği eski eserler konusu, Harbiye Nazırı Fethi Ahmed Paşa'nın çabaları sonucu bir arkeoloji koleksiyonuna dönüşmüş, Osman Hamdi, Halil Edhem ve İsmail Galib Beylerin katkılarıyla bu önemli girişim hem Müze-i Hümayun çatısı altında korunmuş hem de dünya sanat tarihi içinde Türk sanatını günışığına çıkartacak modern bilince doğru sağlam bir adım atılmıştır. Batı dünyasının Türk kültürünü, İslam medeniyetinin basit bir kopyası olarak değerlendirme anlayışına karşı durabilecek, benzerlikler kadar farklılıkların da özgün bir kültür dinamiği yaratabileceğini ileri sürebilecek son dönem aydın kuşağı arasında Mehmed Raif, Mehmed Ziya ve Celal Esad Arseven kuşkusuz en başta gelenleridir. Celal Esad, kendinden önceki kuşağın ansiklopedist tutumundan önemli ölçüde etkilenmiş, sanat konusundaki ilgi alanını alabildiğine geniş tutmuştur. Resim, edebiyat, tiyatro, müzik, sinema, şehircilik, mimari ve sanat tarihçiliği dallarında verdiği eserler bu ilgi alanının ne ölçüde geniş sınırlara vardığını kanıtlar. Kuşkusuz böyle bir alan genişliği içinde ürettiği eserlerin birer vulgarizasyon olduğu varsayılabilirse de, ortaya koyduğu bu türden örneklerle kendisinden sonra yapılacak analitik çalışmalara ışık tuttuğu ve malzeme sağladığı da yadsınamaz. Ne var ki Celal Esad bütünüyle vulgarizatör de sayılamaz Özellikle şehir monografisi ve dekoratif sanatlar konusunda tam bir profesyoneldir. Tipik bir İstanbul yazarı olan Celal Esad'ın gerçek başarısı, dar kalıplar içinde kalmış bir toplumun sanat zevkini canlandırmasında yatmaktadır. Celal Esad Arseven 1875'de Beşiktaş'ta doğdu. Annesi Sakızlı Mustafa Efendi'nin kızı Fatma Suzidil Hanım; babası Tanzimat ricalinin tanınmış isimlerinden Sadrazam Ahmed Esad Paşa'dır. Babasının vakitsiz ölümü üzerine amcası Kazım Paşa tarafından yetiştirildi...

---