1958 yılında Sakız Adası'nda bana rehberlik eden genç kız "Bugün sizi Aya Minas Manastırı'na götüreceğim," diyor. "Sizi Fransız gazeteci olarak tanıtacağım. Türk olduğunuzu sakın söylemeyin." Bir taksi bizi kentin 8-9 km. dışında bir tepenin yamaçlarında eski bir yapının önüne getiriyor. Rehberim kapıyı uzun uzun çaldıktan sonra karşımızda uzun, koyu kurşuni etekli, başı örtülü yaşlı bir rahibe beliriyor. Sakızlı Popi ona Rumca bir şeyler anlatıyor. Rahibe gülümseyerek elimi sıktıktan sonra bana yol gösteriyor. Renkli taşlarla döşenmiş avluya giriyoruz. Karşıda, beyaz sütunların gerisinde eski bir manastır var. Tek söz söylemeden kapıdan geçiyoruz. Rahibe belinde sallanan anahtarlardan biriyle zemin katında bir kapıyı açıyor. Burası o güne kadar eşine hiç rastlamadığım bir kemik deposu, bir kemikhane ya da bir kemik galerisi... Ciğerlerimi rutubetli bir küfkokusu dolduruyor; irkiliyorum. Duvarlar camekânlarla kaplı. Camların gerisinde oyuk gözlü, kırık dişli, çatlak kemikli kafatasları... Başka bir vitrinde kol, kalça, kaburga ve bacak kemikleri... Rahibe parmağıyla vitrini göstererek anlatıyor: "1822'de bütün Yunan halkı Osmanlılara karşı bağımsızlık savaşı ilan etmişti. Ondan 6 yıl önce Etniki Eterya Cemiyeti kurulmuş ve her yerde şubeleri açılmıştı. Sakızlılar da örgütlendiler. Ocak ayında Yunanistan'ın bağımsızlığı ilan edildi. Çeteciler Osmanlılara karşı savaşa giriştiler. Avrupa bizi destekliyordu...

---