Eski zamanlarda uluslar birbirinden ayrı yaşarlardı. Bu· gün siyasal ve ekonomik bağlarla sıkı bir surette yekdiğerine bağlanan uluslar, o çağlarda "harp" sebebiyle temasa girerler ve ancak bu sonuçla muahedeler yaparlardı. Bu muahedeler Devletler umumi ve hususi hukuk kaidelerinden ziyade yalnız dini esaslara dayanırdı. Ferdi ihtiyaçların artması, ulusların birbirleriyle temas etmeleri zaruretini hissettirdi. Bu zaruretle -uluslar yekdiğeriyle münasebete girmekle beraber, bir yabancı diğer ülkede yine hoş gözle görülmezdi. Mesela yabancı ilde ölen bir ecnebinin mirası, Krala kalırdı. Uluslar münasebetlerinin inkişafını ve cemiyetin yükselmesi imkânlarını geri bırakan bu gibi mahzurların önüne geçmek lüzumu pek çabuk anlaşıldı. Uluslar, bir taraftan dinin tesirleri, diğer taraftan Roma hukukunun nüfuzu altında daha yumuşak kaideler bulmaya ve yabancı illerde ecnebilere bazı haklar tanımaya başladılar. Bu tekâmül yolunda müellifler önayak oldular; yabancılara ne gibi haklar tanınması lazım geleceğini gösteren yazılar çıkardılar. Uluslar arasında gittikçe önem alan bu münasebetlerde Devletler hususi hukuku kaidelerinin tam bir şekilde tatbik edilmesi ve ilim gözüyle de böyle olması kabul edilmek lazım gelirken, tatbikatta bazı Devletlerde bu hukuk şubesinin hemen hemen mevcut olmadığını görüyoruz. Buna örnek olarak eski Osmanlı İmparatorluğunu gösterebiliriz. Osmanlı İmparatorluğunda kanat geren kapitülasyonlar yabancılara yerlilerden imtiyazlı durumlar yaratıyor ve Devletler hususi hukukunu manasız bir hale koyuyordu. Kapitülasyonlar cari olan illerde bugün de ayni vaziyet görülmektedir. Bundan ötürü, eski Hukuk mektebinde bugünkü anlamda Devletler hususi hukuku okutulmadığı gibi, (Eski Ahidler) adı altında gösterilen bahisler de, tamamıyla teorik mahiyette kalıyordu. Tatbikatta bunun aksi örneklerini görüyorduk…

---