Bu kitapta sizlere Cumhuriyet dönemi Türk karikatür sanatını anlatmaya çalışacağım. Hemen belirtmeliyim ki, Türk karikatür tarihinde başlangıcı Cumhuriyet dönemi olarak değil, bir o kadar yıl geriye götürebiliriz. Bu nedenle, Cumhuriyet döneminden önce, daha gerilere de kısaca bir göz atmak, Cumhuriyet dönemini daha doğru değerlendirmek' için yararlı bir yöntem olur. Karikatür tarihimizde ilk basılı karikatürü 1870'de Teodor Kasap'ın yayımladığı ilk mizah dergimiz olan "Diyojen" de görüyoruz. 24 Kasım 1870 tarihini taşıyan bu karikatür isimsiz (yani imzasız) olarak yayımlanmıştır. Bu tarihten sonra aynı dergide aralıklı ve sürekli olarak karikatürler yayımlanır. Ne var ki, yayımlanan karikatürleri kimlerin yaptığını bugün bilmiyoruz. Karikatür sanatının ülkemizde bu denli geç kalışının nedenleri pek çoktur. Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, Osmanlı İmparatorluğu'nda dinsel etkilerle konulan resim yasağı, ilk ve en önemli nedendir. Yasak nedeniyle sanatçılar, figürün dışındaki çizgi sanatlarına; yazı, tezhip, çini, tahta oymacılık, maden süslemeleri, mermer işçiliğine yönelmişlerdir. Batı'ya kapalı bir ulus oluşumuz, eğitimin tümüyle dinsel temellere bağlı oluşu, sanatçının doğrudan doğruya sarayın hizmetinde olmak zorunluğu da karikatür sanatının gelişmesini engelleyen nedenler arasındadır. Saray himayesi olmadan bir sanatçının Osmanlı topraklarında uğraşını gerçekleştirebilmesi oldukça güç, diyebiliriz ki olanaksızdı da. Kaldı ki karikatür gibi, temeli eleştirisel güldürüye dayanan, yönetimi ve düzenin aksaklıklarını eleştirmeyi ana erek sayan bir sanatın Osmanlı İmparatorluğu gibi teokratik monarşiye dayalı bir düzende boyatabilmesi sanırım oldukça güç olsa gerek. Karikatürümüzde, doğru bir deyişle, gerçek anlamda karikatürle karşımıza çıkan ilk isim Cem'dir…

---