Cumhuriyet döneminin ilk Kuran mütercimlerinden Cemil Sait Dikel 1872 yılında İstanbul'da doğdu. Diplomat ve yazar Kemal Paşazade Mehmet Sait'in oğlu olan Cemil Said asker bir ailenin içinde yetişti ve ilk kitabını 13 yaşında yazdı. Ortaöğretimini Mekteb-i Sultani'de yaptıktan sonra Harp Akademisi'ne girerek askerlik mesleğini seçti. Osmanlı elçiliklerinde, St. Petersburg, Paris ve Tahran'da askeri ataşe olarak görev yaptı. 1908'de Meşrutiyet'in ilanından sonra askerlik görevinden ayrılarak İstanbul'a ve yazarlık mesleğine döndü. Montesquieu'nün "Lettres Persane (Pers Mektupları)' benzeri "İran Mektupları' adlı yazılar yazdı. Bu yazılarda İstanbul'daki olayların kritiklerini yaptı. "Kadınlar Dünyası' dergisinde kadın hareketlerini destekleyen yazıları ve skeçleri yayımlandı. Cemil Said birçok yazısında Kuran'ın tercüme edilmesi gereğini vurguladı. İslam dünyasında Arapça konuşanların azınlıkta olduğunu, birçok Müslümanın Kuran'ı anlamadan ezberlediğini, aslında Kuran'ın içeriğinin, insanlara söylemek istediğinin önemli olduğunun dikkatini çekiyordu. Bu konuda da yapılması gerekenin, tefsir değil Kuran'ın tercüme edilmesi, fakat Arapçada olan ve Türkçede olmayan bazı terimlerin de Türkçe açıklanması gerektiğini söylüyordu. 1924 yılında başladığı Kuran tercümesi muhtelif baskılarla (1924, 1925, 1927) yayımlandı. Bu tercümeler birçok yönden ağır tenkitlere uğradı. Kendisinin dini yetersizliği, Kuran'ı Arapçadan değil, Albert de Bibenstein-Kazimirsky'nin Fransızca tercümesinden yaptığı, terimleri açıklamadaki yanlışları bu tenkitlerin başlıcaları idi. Cemil Said, Kazimirsky'nin tercümesinden de yararlandığını, fakat tercümeyi doğrudan Arapça metinden yaptığını, hatta daha birçok değişik lisanlardaki tercümeleri de etüt ettiğini, örnekleriyle ortaya koyarak bunlara cevap verdi. Atatürk, Cemil Said'in kendisine hediye ettiği "Kur'an-ı Kerim Tercümesi' adlı kitabını sürekli okuyordu. Birçok ayetin altını çizerek üzerinde durduğu ve kendi el yazısıyla notlar eklediğiında Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından ilk resmi Kuran tercümeleri yayımlandı. Cemil Said Dikel 1942 yılında İstanbul'da vefat etti.

Bibliyografya

Teceddüd-i Hakiki Nasıl Olur? (1911), Ruh-i İslam ve Ahlaki Kur'andan Birinci Cüz (1916), Kur'an-ı Kerim Tercümesi (1924), Elli Yıl (Hakkı Tarık Us, 1943)