Çayın ülkemizde bilinmesi 17. yüzyıla kadar uzanıyorsa da halk arasında, keyif verici bir içecek olarak kullanılması 19. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmıştır. Kafkaslarda, özellikle Batum yöresinde çay ziraati yapılması, buralara komşu olan yerlerde kullanımını arttırmıştır. İstanbul için çay ithalinin tarihi ise, eldeki belgelere göre, 1700'lü yıllara dayanmaktadır. Çay kullanımının Türkiye' de uzun bir geçmişinin olması, Türklerin kendi çay kültürlerini yaratıp geliştirmelerini sağlamıştır. Çay yalnızca evlerde değil, çayhanelerde, çay bahçelerinde, kıraathane ve kahvehanelerde de içilmiştir. Zamanla, Türkiye'de çay kullanımı giderek kahve kullanımının önüne geçmiştir. Bugün ise, ülkemizde çay, sudan sonra en çok tüketilen içecektir. Bu durum doğal olarak zengin bir çay kültürünün oluşmasına yol açmıştır. Çay, türkülere, manilere, bilmecelere, tekerlemelere girmiş, şiirlerde, hikâyelerde, romanlarda çaydan söz edilmiş, ressamlar çay kültürünü işleyen resimler yapmışlar, karikatüristler çayla ilgili karikatürler çizmişlerdir. Çay Kitabı'nda, çayın çeşitli özellikleri kısaca anlatıldıktan sonra, dünyadaki ve Türkiye'deki tarihi gelişimi özetleniyor. Çayın halk kültürümüzdeki yeri gösterilmeye çalışılırken, Türk Edebiyatında çay konusu şiirden başlanıp hikâye, seyahatname ve anı gibi türlerde inceleniyor. Örneklerde de görülebileceği gibi, edebiyatımızda çayla ilgili zengin bir malzemeyle karşılaşıyoruz. Çayla ilgili şiirlerin, bu arada anonim şiirlerin metinlerini tam olarak vermeye çalıştık. Bu durumda okuyucu çayla ilgili sanat, edebiyat ve folklor verimlerinin hatırı sayılır bir bölümünü kitabımızda bulacaktır. Özellikle ülkemizin çay yetiştirme bölgesi olan Rize ve Trabzon yöresi halk kültüründe çayla ilgili zengin örnekler vardır. Artık kaybolmaya yüz tutan atışmalara fazla yer ayırmamız bu örneklerin giderek azalmakta oluşundandır. Bu alanda yeni örneklere gelecekte belki de hiç rastlanmayacaktır.

---