YABANCI DEVLETLERİN TÜRKİYE'DEKİ ELÇİ VE KONSOLOSLARI İstanbul'a Gelen Mukim (Resident) ve Geçici (Extraordinaire) Elçiler İstanbul taht şehri olmadan padişahlar elçileri, ya Bursa'da yahut Edirne'de kabul ederlerdi. 1453'ten itibaren elçiler İstanbul'a gelmeye başladılar. İki türlü elçi gelirdi: Geçici veya fevkalade elçiler, devamlı (mukim) elçiler. Geçici ve fevkalade elçiler, cülus tebriki, kendi ülkelerinin hükümdarlarının tahta oturması, hediye veya vergi getirme, sulh müzakeresinde bulunma veya sulh imzalama yahut bir dostluk ve temas arama gibi sebeplerle gelir, bir kaç haftadan bir kaç aya kadar İstanbul'da kalıp dönerlerdi. Mukim elçiler, devamlı İstanbul'da otururlardı. İlk mukim elçilik tesis eden Venedik Cumhuriyeti'dir. Esasen bütün Avrupa'da Venedik diplomasisi öncülük etmiş ve örnek olmuştur. Venedik büyükelçilerine -İstanbul'da bulunsun, başka bir Avrupa başkentinde olsun- "balyos" denilirdi. XVI. asrın ortalarında Fransa ve sonlarında İngiltere, İstanbul'da devamlı elçilikler kurmuş, sonra Hollanda ve diğer Avrupa elçilikleri teşkil edilmiştir. Bu suretle zamanla Avrupa'nın kalburüstü bütün devletlerinin İstanbul'da devamlı elçilikleri ve mukim elçileri olmuştur. İran ise ancak XIX. asırda İstanbul'da mukim elçilik kurmuş, diğer İslam devletleri, hiç bir devirde İstanbul'da mukim elçi bulundurmamışlardır. İran ve Hindistan Türk imparatorluklarının, Safeviler'le Timuroğulları'nın büyükelçileri, tamamen istisnai ve üstün bir protokole tabi idi. Fakat bu iki devlet hep fevkalade elçiler gönderirlerdi; İstanbul'da mukim elçileri yoktu. Ricaut'ya göre (1259) İstanbul'daki Hıristiyan büyükelçileri içinde en muteber tutulanı Almanya İmparatoru'nunki idi. Fransa büyükelçisi, çok defa onunla rekabet ederdi. Burada XVII. asrın ikinci yarısında artık Fransa'nın Almanya'dan daha güçlü bir devlet olduğunu hatırlatmak isterim. "Balyos" denilen Venedik büyükelçisi, XV. asırdaki mutlak üstünlüğünü kaybetmişti, fakat hala çok itibarlı idi. XVI. asır sonlarından itibaren İngiltere büyükelçisi de itibar kazanmıştı...

---