(4. Ciltten Devam) ................................ Tarihe içinden bakmak, yani ele alınan devrin şahıslarıyla haşır neşir olmak, devrin toplumunun bütün problemlerini, dünyanın o çağdaki bütün akım ve eğilimlerini bilmek, tarihçi için kâfi değildir. Ele alınan konuya, tabir caizse, bir de yüksekten, zirveden bakmak lazımdır. Ancak zirve noktasından çevre, 360 derecelik bir görüşle görülebilir. Nihayet değer hükümleri, o çağlara, o çağlardaki insanlığın durumuna göre verilmek icap eder. Bu ölçüyü bulamayan tarihçi, gerçek bir tarihçi değildir. Bugün bir lise öğrencisi, Aristo'dan daha iyi fizik, Hipokrates'ten daha iyi tıp bilmektedir. Fakat bugün eriştiğimiz bilgi derecesi, bu gibi şahısların sayesinde mümkün olabilmiştir. Günümüzün kurmayları belki strateji ve tabiye kurallarını AlpArslan'dan, Süleyman-Şah'tan, Fatih'ten ve Yavuz'dan iyi bilebilirler. Ama Türkiye devletini bu adamlar kurmuşlar, sınırlarımızı bunlar tespit etmişlerdir. Millet oluşumuz ve bugün millet halinde yaşamaya devam etme hakkımız bu şahısların öncülüğüyle gerçekleşebilmiştir. Bugünü anlamak, gelecek için hazırlanabilmek için, sağlam ve doğru bir tarih bilgisi şarttır. Başarılı ve büyük devlet adamları, iyi tarih bilen adamlardır. Hareket edilen nokta bilinmeksizin, yönelecek hedefi bulmanın imkânı yoktur. Bugün "gelişmiş ülke" diye anılan ve sayıları 160 dünya devleti arasında hiçbir zaman 20-25'i geçmeyen devletlerde tarih ilmi, son derece ilerlemiştir. Bu milletler, tarihlerini en ince teferruatına kadar incelemişler, bütün tarih kaynaklarını yayınlamışlar, ilmi eserlerin bile halka mahsus baskılarını yapmışlardır. Netice itibariyle, bu milletlerde, çok canlı bir tarih şuuru teşekkül etmiştir. Misal olarak Avrupa ve Amerika'dan değil, medeniyetler beşiği Asya'dan örnek vermek istiyoruz... (Devamı 6. Ciltte)

---