EYALETLER VE SANCAKLAR Eyaletlerin Kuruluş Tarihleri Devlet henüz imparatorluk olmadığı zamanlarda tek eyaletten ibaretti. 1231 – 1326 arasında 105 yıl prenslik halinde olan Osmanlı devleti, zaten eyalet teşkil edecek toprağa sahip değildi. Bu müddet zarfında bir sancaklık toprağı vardı. Bursa'nın fethiyle krallık derecesine yükselen devletin toprakları, artık bir eyalet teşkil edecek büyüklüğe erişti. Bu devirde padişahın, Orhan Gazi'nin oğlu Veliaht-Şehzade Süleyman Paşa, 1359'da onun ölümüyle de kardeşi Veliaht-Şehzade Murad Bey (I. Murad), beylerbeyi oldular. 1363'e kadar 37 yıl bu durum devam etti. Devlet, 1363'te Edirne'nin fethiyle imparatorluk derecesine çıktı. 1363 veya az sonra, 1365'e doğru, iki eyalete ayrıldı: RUMELİ ve ANADOLU. En eski iki eyalet bunlardır. Başlarına birer beylerbeyi getirildi. Daha önce tek olan beylerbeyi, bu suretle 2'ye çıktı. XVI. asrın başlarında eyaletler çoğalmaya başlayıncaya kadar Rumeli ve Anadolu Beylerbeyileri, vezirler derecesinde mühimdi. Zaten sonra da vezir payesinde Beylerbeyilere verilmeye başlandı. Anadolu ve Rumeli'nde I. Murad (1362 - 1389) ve Yıldırım Bayezid (1389 - 1402) zamanında baş döndürücü fetihler çağında, bu iki eyalet toprakları büyüdükçe büyüdü, sancak çoğaldı, fakat eyalet sayısı arttırılmadı. Mesela Yıldırım'ın son yıllarında, 1400'lere doğru Anadolu eyaleti, sonradan bir daha erişemediği en geniş sınırlara vardı, Toroslar'a ve Fırat'a erişti, Ancak Anadolu'nun büyük kısmının bir eyalet halinde idaresi gittikçe müşkülleşti ve Anadolu eyaletinden başka eyaletler çıkmaya başladı. 1451'e kadar Anadolu Beylerbeyi'sinin merkezi Ankara idi, bu tarihte, Fatih tahta geçer geçmez, Kütahya'ya nakledildi. İlk Rumeli Beylerbeyisi Lala Şahin Paşa ve halefi Timurtaş Paşa'dır. Her ikisi de beylerbeyi olduktan bir müddet sonra vezir payesini almışlar, bu suretle vezir-beylerbeyiler ortaya çıkmıştır. Vezir Timurtaş Paşa, 1397 sonbaharında ilk Karaman Beylerbeyisi olmuştur...

---