BULDUGU TEKNİĞİ DOĞU'NUN TİCARETLEŞTİREMEMESİ Francis Bacon (1561 - 1626) "Modern çağları açan üç öge basımevi, barut ve pusuladır" der. Ünlü düşünürün bu yargısı kuşkusuz son derece geçerlidir. Özellikle, uygarlığın ilerlemesini hızlandıran buluşlar içinde hiçbiri basımevi kadar etkili ve devrimci olamamış, sonraları da bilginin yaygınlaştırılması için daha güvenilir ve daha dayanıklı bir başka teknik bulunamamıştır. Ancak eğer Bacon bu üç ögenin de önce Doğu'da (Asya'da) bulunup geliştirildiğini bilseydi, kuşkusuz yargısını şöyle bir soruya dönüştürürdü : . "Öyleyse modern çağları niçin Doğu toplumları açamamıştır?" Bacon'ı suçlamamak gerekir, çünkü 17. yüzyılın ortasına kadar Avrupa, Doğu'nun ve özellikle İslam dünyasının kültürel çöküşünün farkında değildi. Avrupalıların Doğu'dan alarak yararlandıkları miras hala o derece büyüktü ve Osmanlı Devleti'nde simgeleşen Doğu'nun askeri ve siyasal gücü öylesine devam ediyordu ki, ünlü düşünürün aklına, kendi bulduğu bu teknikleri Doğu'nun gerektiğince kullanamamış olabileceği gelemezdi. Modern çağları açan üç ögeden basımevini ele alırsak, Çin, Kore, Uygur hatta Japon toplumlarında basma teknikleri ve malzemesinin Avrupa'dan çok önce bilindiği görülür. Taş ve tahta kalıplara kazınan metinlerin baskıyla çok sayıda kopyasının çıkarılması yönteminin Çin'de M.S. 2. yüzyılda kullanıldığı hakkında bilgiler var. Bu yöntemle basılan ilk haber yaprağının (gazetenin öncüsü), devlet memurlarına İmparatorun öğrenmelerini istediği bilgilerin ulaşması için Tang sülalesi zamanında (618 - 906) yayınlandığı da biliniyor. Türkistan'da yapılan kazılarda bir milyon nüsha basılmış, 7 sayfalık bir Buda dini kitapçığı bulunmuştur. Sayfa kalıpları yerine tek tek harfleri birleştirerek hareketli sistemle baskı yöntemi de yine Avrupa'dan önce Asya'da kullanılmıştır. Bu konuda Orta Asya'nın Uzak-Doğu Asya'dan da ilerde olduğu anlaşılıyor. Yine Türkistan'da bu amaçla kullanılmış Uygurca matbaa harflerine bol sayıda rastlanmıştır...

---