Rahmetli İbnülemin Mahmud Kemal [İnal] Bey Yusuf Mardin'le bir sohbetlerinde şunları söylemişti: "Dün yazdığım bir yazıyı bugün beğenmemek pek eski âdetimdir. Beğendiğim eserlerim henüz yazmadıklarımdır". Bu ifade ilk kısmıyla terakkiye açık bir anlayışı yansıtsa bile, ikincisiyle uzanılamayacak bir ham hayalin ürünüdür. Kaldı ki rahmetli üstadın o yazıp da beğenmediği eserleri olmasaydı Türk tarihinin c. 1800 - c. 1950 arasındaki 150 yılı, son devir hayatımız devlet adamları, şairleri, hattatları ve musikişinasları ile tam bir çöl kuraklığının içine çekilecekti. Hâlbuki Osmanlı sürükleyişinin Cumhuriyetli yıllara ulaşan insan malzemesinin zenginliği içeresinde birçok nadide kıymetin unutulması karşısında rahatsızlık duyduğumu ifade etmek isterim. Bu insanlardan bazılarının sübjektif ve objektif bilgi yumakçıkları içeresinde ayrı ayrı veya birlikte yoğrulmuş olmaları benim için esaslı bir cazibe alanı olmuştur. Yetiştiğim bu insanları veya onlara yetiştiklerini ilgiyle araştırmaktan kendimi alamadım. 'Son Osmanlılar' adını verdiğim 1900 doğumlularla sohbet ederken onlardan yakın tarihimize dair kitaplara girmeyen bilgiler derdim. Bilhassa A. S. Ünver, A. Gölpınarlı, S. F. Ülgener gibi Şark ve Garp dünyasını bilen âlimlerimizden de yetişemediğim insanlara dair bilgiler derdim. Bu meyanda tetkiklerim sürdükçe karşıma yeni isimler çıktı. Araştırmaların sathilikten derine çekilince bu isimlerin yüz çizgilerinin daha da keskinleştiğine şahit oldum. Unutulmuş isimler gün ışığına kavuşuyorlardı. Bu bağlamda benim ilk çıkış noktam 'Son Osmanlılar' başlıklı yazı ile oldu. Bu yazımı kaleme alırken esas kaynağım aile ve ahbap meclislerinde dinlediklerimdi. Balkan, I. Dünya ve Kurtuluş Harbi devrinde başlarına gelenler, hele o Mütareke günleri bu insanların hayatlarının en önemli safhaları idi. Onlar mahfiyetkar ve içedönüktüler. Yazdıkları yazı bizim okulda öğrendiklerimize benzemiyordu. Hele zevk-i selimleriyle eskinin bir uzantısıydılar. Benim ilk yazım bu insanlar arasında dolaşmanın şuurlu bir ürünü olarak ortaya çıktı. Ancak onun da kendine özgü bir öyküsü var ki bunu da okuyucuya aktarmaktan kendimi alamadım...

---