Cumhuriyetten sonraki Türk edebiyatının en büyük hatiplerinden biri ve bütün Türk Edebiyat Tarihinde, hitabet dediğimiz sahada pek az yetişmiş belli başlı değerlerimiz arasında haklı olarak yer alabilecek kıymette bir hatip olan Hamdullah Suphi Tanrıöver, İstanbul'da, 1885 yılında doğdu. Doğduğu ev, bütün terkedilmişliğiyle bugün bile hala o eski ihtişamından ve zengin mazisinden; bir bakıma karışık olmasına rağmen yine de Müslüman Türkün on dokuzuncu yüzyıldaki hâkim damgasını yaşayan kültüründen hatıralar ve hayaller taşıyan, Horhor'daki Abdüllatif Subhi Paşa konağıdır. Bununla beraber, Hamdullah Suphi'yi gelecek günlerine hazırlayan asıl konak Horhor'daki Abdüllatif Subhi Paşa konağı olduğu kadar, bundan da çok, Taşkasap'taki Abdurrahman Sami Paşa konağı ile "yirmi iki yıl boyunca" "Çamlıca sırtlarında böcekleri ve tabiatı seyrettiği Çamlıca'daki Abdüllatif Subhi Paşa köşkü olmuştur diyebiliriz. Bütün ömrü boyunca düşüncelerinde, konuşma ve yaşama tarzında konak ve konaklılığı üzerinden atamayan Hamdullah Subhi Tanrıöver, en güzel İstanbul şivesini o kendine has musikisi ve akıcılığı ile konuşurken de, Anadolu seyahatlerinde evlerine misafir olduğu köylülerle sohbet ederken de, Millet Meclisinde en sinirli ve hayatına malolabilecek konuşmaları yaparken de bu konakların ve köşkün adamı olarak kalmıştır. Bunun için, o iki konağı ve Çamlıca'daki köşkü anlatmamız lazımdır. Taşkasap'taki konağın sahibi Abdurrahman Sami Paşadır. Trapoliçe'de, 1795 yılında doğmuştur. Daha önceki adıyla "Mekatib-i Umumiye Nezareti"nin "Maarif Nezareti" şeklinde değiştirilmesi ile ilk defa Maarif Nazırı olmuştur. "Sergüzeşt-i Sami" adıyla geçmiş günlerini hülasa etmiş; "İnşa-yı Sami" adıyla eski tarzda yazdıklarını bir risalede toplamış ve "Rumuz-ül Hikem fi Ahlak-ül Ümem" adıyla İbni Sina'nın Ruh Manzumesini şerh ettiği gibi aynı zamanda "Avrupa'yı kalkındıran milliyet fikridir" düşüncesini belirtmek suretiyle de devrine göre yeni· bir fikir olan "Milliyet fikrini" duyurmak istemiştir...

---