Milliyetçilik akımlarının XIX. Yüzyıl sonlarına doğru ilk filizlenmeye başladığı günlerden beri, ülkemizde Türk tarihine karşı büyük ilgi doğar. Cumhuriyet, bu ilgiyi artırır. Milli Misak sınırları içinde, kendi deyimiyle bir "Türkiye halkı', bir ulus yaratma çabasındaki Atatürk'ün başlıca uğraşlarından biri, ulusuna bir tarih vermek olur. Atatürk, iç çelişkilerden uzak bir bütün saydığı ulusa, pozitivist bir görüşle, dünya uygarlık tarihi içinde üstün bir yer bulmaya çalışır. 27 Mayıs'tan sonra sol düşüncenin canlılık kazanmasıyla, tarihimize karşı yeni bir ilgi uyanır. Bu düşünce, toplumsal bilimleri tarihselleştirmeye ve tarihi bir toplumsal bilime dönüştürmeye yönelir. Tarihimizi, insanlığın evrim tarihi ile ilişkileri içinde, diyalektik yöntemle açıklamaya çalışır. Atatürk'ün uygarlık tarihi içinde bir yer arama çabası, Osmanlı ve Batı düşüncesine karşı bir tepkiden kaynaklanır, XVIII. Yüzyıldan sonra dünya egemenliğine yönelen Avrupa için, "Dünya Tarihi', Batı Avrupa tarihi diye anlaşılır. Avrupa ulusları, tarihsel uluslardır; ötekiler "tarihsiz uluslar'dır. Engels bile, bazı yazılarında, Hegel'in etkisiyle, "tarihsel uluslar'ın yanı sıra, gerici ve yok olmaya mahkum "tarihsiz uluslar" ile barbar uluslardan söz eder. Tarihin eski, orta, yeni zamanlar diye bölünüşü dahi, 476 yılında Roma İmparatorluğu'nun çöküşü, 1492'de Amerika'nın keşfi ya da Avrupa tarihinden benzer bir başka olay ile belirlenir. Böylece, Yunan-Roma ve Avrupa tarihinin bir takım olayları, bütün insanlığın tarih sürecini üç döneme bölmek için nirengi noktaları sayılır. Rusya, Avrupa uygarlığının dışında tutulduğundan, bu anlamsız bölmeyi, panislamizm savunucusu Danilevski alaya alır: "Ben doğmadan önce" eski zamanlar, "okulu bitirdiğim tarih" orta zamanlar, "evlenmemden sonra" yeni zamanlar... Halikarnas Balıkçısı da, "evren ne için yaratıldı sorusuna, Batılılar, Batı uygarlığını yaratmak için" karşılığını verirler diyerek Avrupa'nın bu kendini beğenmişliğini anlatır…

---