(1. ciltten devam) 3 - Objektif olarak ve sırf ilim disipliniyle Türkleri, Türk tarih ve müesseselerini inceleyip araştıran ınüellifler: Bunlar ilim adamları, tarafsız tarihçiler, Osmanlı Devleti topraklarında diplomatik bir görev askeri bir hizmetle bulunmuş kişiler ve bazı seyyahlardır. Tarafsız bir gözlemci sıfatıyla hareket ettikleri için, ekseriya doğru teşhis koyabilirler. Sayıları uzun tarihimiz boyunca parmakla gösterilecek kadar azdır. Tercümesini sunduğumuz eserin müellifi bu son gruba dahil yazarlardan biridir. Kitap okunduğu zaman görüleceği gibi, tarihçimiz Osmanlı İmparatorluğunun son yüzyıllarında (Yeniçerilerin kaldırıldığı, Tanzimat'ın ilan edildiği, kurtuluş reçetelerinin sunulduğu devirlerde) yoğun olay ve gelişmelere objektif açıdan bakmaya çalışmıştır. Bir araştırıcı gibi Osmanlı İmparatorluğunu yoğuran ana temellere inmiş, bir müşahedeci gözüyle de bizzat İstanbul'da bulunmak, Osmanlı Devlet adamlarının ileri gelenleriyle görüşmek yönünden de hadiseleri anında tespit edebilme imkânını elde etmiştir. Bu Mektuplar 1850 yılında yayınlandıkları zaman, Avrupa'da derin yankılar uyandırmış ve o zamana kadar Türkler hakkında beslenilen peşin hükümleri temelinden sarsmıştır. Biz hiçbir zaman yazarımızdan "Türk gibi düşünmek" şartını bekleyemeyiz. İsteyerek veya istemeyerek bir Hıristiyan'ın tarihimiz hakkındaki değer hükmünü yine de kendi görüşlerine göre vermiş olacağı bir gerçektir. Bu bakımdan oldukça titiz bir araştırmacı olmasına rağmen, bazı yanlış yargılara varmış olduğunu ve bizim bunların hepsine katılmadığımızı okuyucuya belirtmek isteriz. Bağlı bulunduğu fikir ve mesleğe göre hareket eden birçok Türk düşünüründe bulamadığımız bazı yüce vasıflara sahip bulunan Ubicini'nin bu eserinde göze çarpan bazı hususları burada kısaca işaret etmek ihtiyacını duyuyoruz. Ancak bir tarih felsefecisinin yapabileceği birtakım tespitlerin bu yazar tarafından ortaya konulmuş olması gerçekten dikkat çekicidir...

---