Tarihe çok uzaklardan, üstelik kara bir gözlükle güneşe bakar gibi "Keşke bu durum olmasaydı... Tamamen hatalılar, katliamlar ve soykırım yapmış Osmanlılar..demek hiçbir zaman doğru bir tahlil değildir.
Burada önemli olan, yaşanması zorunlu dönüşümler karşısındaki bireysel tavırların ne olacağıdır. İşte biz yıllardır geçmişteki Osmanlı devlet ve imparatorluk tarihini, hem yazanlar hem de okuyanlar karşılıklı araştırma yapmadan, anlamadan okuduk. Asıl hatalı olan bu bakış açısıydı, halen devam ediyor... Çünkü asıl olan önceki şartlardır, doğa olayları, toplumsal yaşam şartlan, dil, din ve töreler gibi vazgeçilmez birliktelik temellerini anlamaksızm, sormadan, incelemeden sonuç çıkarır olmaktı. Bu durumda elde olanın yeterli sayılması tamamen yanlış oldu.
Dönemin irdelemesini yapmaksızın, kişisel fanatik kutuplar içinde irdelemelerde bulunursak mutlaka öne çıkan bizim bakış açımız olur.
Asıl olan bu konularda sadece gerçekleri hem de "sebep-sonuç" mantığı içinde süzmek esas olmalı yazanların işleri. Hatta yakın tarihimiz Cumhuriyet içinde hep aynı bakış açısıyla sözde sentezler çıkanp, bugünlerin gözlüğü ile süzerek dünyada hiçbir devletin geçmiş tarihlerinde görülmemiş biçimlerde kendi geçmişimize "sadece küfreden" topluma dönüştük... Oysa düşünce alışverişi sadece bir etkileşimi ifade eder... 

---