Tarihi Yarımada çok eski bir yerleşim bölgesidir ve üst üste yığılmış, birbirini besleyen ve birbirinde devam eden kültürlere beşiklik etmiştir. Bu kültürler içinde, kendisinden öncekilere en saygılı davranan kültürün Osmanlı kültürü olduğu söylenebilir. İstanbul'un fethinden kırk yıl sonra batıda Endülüs'ün, yüz yıl sonra da kuzeyde Kazan'ın başına gelenler bilinirse, Fatih'in ve askerlerinin ne kadar hoşgörülü davrandıkları daha iyi anlaşılacaktır. Atalarımız, dinamik, pragmatik ve son derece rahat insanlardı; fethettikleri coğrafyalardaki kültürleri hiç komplekse kapılmadan temellük ederlerdi. Anadolu'ya geldikten sonra da kendilerini Roma'nın varisi olarak görmeye başladıkları, bu coğrafyaya "Diyar-ı Rum", yani Roma demeye devam etmelerinden anlaşılmaktadır. O halde İstanbul'un, dolayısıyla İmparatorluğun çok kültürlülüğü kaçınılamayan fiilli bir durum değil, şuurlu bir tercih olarak ele alınmalıdır. Bu tercihin tabii bir sonucu olan 'Millet Sistemi', bütün azınlıklara kendi dillerini ve kültürlerini serbestçe yaşayıp koruma imkânı sağlamıştı. XVI. yüzyılda bir Alman sefaret heyetiyle birlikte İstanbul'a gelen Protestan teolog Stephan Gearlach'ın Kanuni'ye atfettiği sözler bu gerçeği ifade etmektedir: "Çiçekler ne kadar çok renkli olursa o kadar güzeldir, İstanbul tabiattaki renk renk çiçekler gibidir, işte beyaz ve yeşil renkli sarıklarıyla Türkler ve Müslümanlar, beyaz, kırmızı, mavi karışımı serpuşlarıyla Ermeniler, mavi renkleriyle Rumlar, sarı serpuşlarıyla Yahudiler... Hepsi tabiattaki çiçekler gibi bin bir renk!"(ı) Anadolu ve Rumeli'de zaman içinde bütün bu renkleri dışlamadan ve boğmadan kuşatan, bütünüyle kendine has bir üst kültürün oluştuğu unutulmamalıdır. İç-Asya'dan kopup gelen dinamik toplulukların yanlarında getirdiklerini burada bulduklarıyla harmanlayarak yarattıkları, Prof. Dr. Halil İnalcık'ın "prestij kültür" dediği, ayrı ayrı kompartımanlar halinde yaşayan kültürleri birbirine benzeten ve referansı İslam olan bir üst kültür...

---