Yazar | : | Hamza Çakır |
İsbn | : | 9757351741 |
Yayın Tarihi | : | Haziran, 2002 |
Dil | : | Türkçe |
Sayfa Sayısı | : | 196 |
Ölçü | : | 14 x 19,5 cm |
Yayınevi | : | Siyasal Kitabevi |
Batı'da gazete, başlangıçta bir toplum gereksinimi olarak ortaya çıktı. İlk gazete, Hollanda'da 1605'te Niuewe Tijdingen adıyla ticari bir bülten olarak yayımlandı. Bundan tam 190 yıl sonra Osmanlı topraklarında ilk gazeteyi 1795 yılında İstanbul' da Fransız Elçiliği çıkardı. Bulletin des Nouvelles ismiyle çıkarılan bu gazetenin amacı, Fransız devrimini Osmanlı ülkesindeki Fransızlara ve Türklere anlatmaktı. Bu gazetenin ardından Osmanlı memleketindeki yabancılar siyasi ve ticari amaçlı gazeteler çıkarmaya devam ettiler. Journal de Smyrne, Echo de l'Orient, Presse d'Orient, Gazette Medicale d'Orient, Le Commerce de Constantinople'u bu ilkler arasında sayabiliriz.
Osmanlı yönetimi, 18. Yüzyılın ortasından beri Avrupa'daki ve ülkesindeki yabancı gazetelerin şüphesiz ki varlığından haberdardı. Ancak ilgisi sadece siyasal düzeydeydi. Şeriata ve devlet otoritesine zarar vereceği korkusuyla topraklarında Türkçe gazete çıkarmayı düşünmediği gibi, kendi halkından birilerinin de çıkarmasını uygun görmüyordu. Hatta Avrupa gazetelerinde aleyhinde çıkan yazılara aldırmadığı gibi, bunları tekzip etme yoluna bile gitmiyordu. Öyle ki Padişah Abdülmecid'e, bu tür aleyhte yayın yapan gazetelere parasal destek sağlanarak, lehimize çevrilmeleri önerildiğinde, Abdülmecid: " Bazı gazetelerin celb ve taltifini, diğer bazılarının yine zararlı şeyler yazabileceklerine nazaran pek de o kadar faydalı görmüyorum. Halbuki Memalik-i Mahsusam'da icra ve iltizam olunmakta olan mucidelcit ve hakkaniyyet gibi iftira ve yalanları bittabii cerh ve tekzib eyleyecektir. " diyordu. Ancak çok geçmeden dış basının Osmanlı yönetimi hakkında yaptığı zararlı yayınların etkisi ciddi olarak görülmeye başlanınca ve yabancı gazetelerin gücü anlaşılınca, Abdülmecid, bu yayınları etkisiz hale getirme veya durdurma çareleri aranmaya başladı. Bunun için sansür uygulamaya, tekzib beyannameleri yayınlatmaya girişti. Bu türden uygulamalar yeterli gelmeyince, kimi zaman da gazetelerin şantajlarına boyun eğerek basına maddi çıkarlar sağladı, para ile bu gazeteleri susturma yoluna gitti.