Tanzimat ile yoğunlaşan Batılılaşma süreci içinde, Batı Tiyatrosuna önemli bir yer ayrılmıştı. Bu çeşitli aşamalarda olmuştur. Batılılaşma gereğine içtenlikle inanmış üç yenilikçi Sultan -III. Selim, II. Mahmut, Abdülmecit- ve saray çevresi, Batı tiyatrosuna büyük ilgi duymuşlardı. Bu gelişmeyi kolaylaştıran, uygun ortamı hazırlayan en önemli etkendi. Çünkü padişah, hem hükümdar, hem de halife olarak, tiyatroya karşı gerici, tutucu çevrelerin göstereceği tepkiye bir güvence oluşturmuştu. Öyle ki gelişmekte olan tiyatroyu ve dramatik yazarlığı, başlattığı istibdat dönemi ve uyguladığı sıkıdenetim ile yok eden II. Abdülhamit bile, tiyatroya düşkündü; sarayında düzenli temsillerin verildiği iki tiyatrosu, aylıklı yabancı ve yerli sanatçılardan oluşan iki tiyatro topluluğu bulunuyordu. Batı tiyatro ile tanışmamızı kolaylaştıran başka etkenler de vardır. Tanzimat insanı, geleneksel tiyatromuzla Batı tiyatrosu arasındaki en büyük ayrımı çerçeve sahneli tiyatro ile yazılı metin olarak görüyordu. İşte başlangıçta bu iki eksiğin tamamlanması için bir takım erken denemelere rastlıyoruz. Daha Gülhane Hatt-ı Hümayunu'nun ilan tarihi 1839 yılında, İstanbul'da 4 tiyatro binası yapılmıştı. Bunlardan ikisi yabancı sirk topluluklarının temsilleri içindi. Nitekim ilerde göreceğiz, konumuzun ağırlık noktası olan Gedikpaşa Tiyatrosu da öncesinde sirk temsilleri için yapılmış birer cambazhane idi. Bu dört tiyatrodan giderek tiyatro binalarının sayısı hızla arttı. Yazılı dramatik metnin gelişmesi daha geç oldu. Bununla birlikte burada da erken bir takım denemelerin sözü edilebilir. Önce Avrupa devletlerinin doğu ülkelerindeki elçiliklerinde kullanılmak üzere bu ülkelerin dillerini bilen gençlerin yetişmesi için açılan Doğu Dilleri Okulu'nun çalışmaları arasında yazılmış bir kaç Türkçe oyun denemesi elimize ulaşmıştır. Ayrıca, Venedik'te St. Lazar manastırının Ermeni harfleriyle Türkçe yayınladığı oyun çevirileri vardır.

---