Şeyh Bedreddin Destanı üzerine yaptığım bu incelemeyi, Nâzım Hikmet'in şiirinde gelenek sorununu irdeleyen, çağdaş bir şairin ulusal kaynaklardan ne ölçüde ve hangi yöntemlerle yararlanabileceğini araştıran oldukça geniş boyutlu bir çalışmanın tarihimize değin bölümlerinden biri olarak tasarlamıştım. Amacım, Nâzım Hikmet'in büyük çapta ilk kez bu yapıtıyla gerçekleştirdiği çağdaş kültür bileşiminin devrimci öğelerini saptamak, bu öğelerin ışığında destanın tarihsel içeriğiyle sınıfsal konumu arasındaki ilişkiye dikkati çekmekti. Ne var ki, destanın kaynaklandığı toplumsal ve ideolojik bağlam beni metin-ötesi bazı araştırmalara yöneltti. Örneğin, Nâzım'ın tarihe bakışındaki sınıfsal tavrı değerlendirebilmek için Osmanlı toplumsal kuruluşunu, giderek Şeyh Bedreddin ayaklanmasının felsefi - ideolojik amaçlarını belirlemem, yapıtı bu verilerden yola çıkarak çözümlemem gerekti. Öte yandan her şeyden önce özgül bir dil, sözcüklerden kurulmuş bir yapı olduğundan, şiirsel metinle Nâzım'ın yararlandığı tarihsel söylem (XV. yüzyıldan bu yana Osmanlı tarihçilerinin Bedreddin hareketi üstüne yazdıkları) arasında yoğunlaşan dil sorununu irdelemeye çalıştım. Bunun için de, söz konusu tarih belgeleriyle destan metnini karşılaştırarak, o çağın toplumsal ve ideolojik özelliklerini yansıtan söylemin Nâzım Hikmet tarafından nasıl çağdaş ve devrimci bir söyleme dönüştürüldüğünü gösterdim. Kimi zaman da, metinde doğrudan bulunmayan ama gelenek sorunu açısından belirtilmesi gerekli ayrıntıları açıklamak için, şairin yaşam öyküsüne başvurdum. Bir metni, içinde yazıldığı ortamla açıklamak, yapıtı sanatçının yaşam serüvenine indirgemek, özellikle Nazım Hikmet konusunda çok sık başvurulan bir yöntem de olsa, günümüzde çoktan aşılmış sayılır. Ne var ki, Nazım Hikmet'in şiirini yaşamından, içinde yer aldığı politik savaşımdan ayrı düşünmemiz de olanaksız. Kök saldığı Anadolu toprağının coğrafyasını aşarak evrensel boyutlara ulaşmış bir şiiri, yaratıcısının yer ve zamanla' sınırlı yaşam öyküsü çerçevesinde ele almak ne denli yetersizse, bu şiiri tarihsel verilerinden, buna bağlı olarak Marx'çı düşünceden soyutlamak o denli yanıltıcıdır...

---