Kitapların hususi bir kaderi olduğu hakkındaki Latince "Habentsua fata libeIli" sözü, Kıvami'nin elyazması eseri Fetihname-i Sultan Mehmed'in tarihçesiyle bir kere daha pek açık bir surette izah edilmiş bulunuyor. Kendisi ile eski bir hukukumuz olan fazıl dostum sahaf Raif Yelkenci Bey, bundan 16 yılı önce, bütün şarkiyatçıların tanıdığı ve şimdi vefat etmiş bulunan sahaf Rıza Nasrulah'ın, Kıvami isimli birisi tarafından yazılmış, şimdiye kadar bilinmeyen biricik Fetihname adlı bir elyazmasını Almanya'ya satmış bulunduğunu hikâye etmişti. Rahmetli Ali Emiri Efendi bana Birinci Dünya Savaşı sıralarında bunu anlattığı ve sonra kendi Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası'nda yazdığı makalede bundan bahsettiği sırada, ben çok önceden her şeyi öğrenmiş bulunuyordum. Birtakım eserler arasında Kıvami'nin Fetihnamesine hususi bir ehemmiyet vererek yana yakıla anlatan Ali Emiri'nin kendi dergisinde Fetihname'nin elyazması hakkında söylediği sözlerin derin manasını anlayabilmek için, onun zihniyetini pek yakından tanımış olmak lazımdır. O zaman şunları yazmıştı: Osmanlı Tarih Encümeni Azasından İskender Hoçi Bey Fatih zamanı üdebasından Kıvami nam zatın Türkçe bir Osmanlı Tarihine tesadüf ederek almış olduğunu, bundan bir iki sene evvel haber aldımdı. İskender Hoçi Bey zaten dostumuz olduğundan, Babıali'ye gidip kendisini gördüm. Beş on gün zarfında iade edilmek üzre Kıvami tarihinin itasını rica ettim. Kütüb-i kesireye malik olan İskender Hoçi Bey, o tarihe kadar benden hiçbir kitap diriğ etmemişti. Pek çok sıkıldı, vaktiyle müracaat etmediğimden dolayı müteessif oldu, bir sene kadar evvel fevkalade zarurete giriftar olduğundan Amerika sefir-i sabıkına hediye ettiğini ve bilmukabele kendisine yüz lira verdiğini ilave eyledi. Elhasıl Kıvami tarihi ortadan kayboldu. İskender Hoçi Bey de birkaç ay evvel vefat eyledi. Zikrolunan nadir kitap eğer encümence istinsah edilmiş ise şayan-ı şükrandır. Not: Tahkik icra ettik, maalesef istinsah edilmemiştir... Franz BABİNGER - Münih Üniversitesi

---