Bu kitabı teşkil eden yazıların ancak birkaçı eski gazete ve mecmualarda neşredilmiştir. Pek mühim kısmı da el yazısıyla bize kalan evrakı arasından bulup çıkarabildiğimiz tetkik tenkit hatıra ve fikir yazılarıdır. Yahya Kemal bir müverrih değildir. Fakat gönlündeki coşkun tarih sevgisi ile tarihi eski kaynaklarından okumayı zevk edinmiş, bir mütefekkir bir araştırıcı hatta bir içtimaiyatçıdır diyebiliriz. Tarihi yalnız okuyup öğrenmek kâfi değildir, onu anlamak için vak'aları derin bir tahlil ve tenkitten geçirmek lazımdır. İşte bu kitaptaki yazıların ekserisi böyle tahlil ve tenkit yazılarıdır. O, tarihe birtakım vak'alar yığını olarak bakmıyor, onu bir çerçeve içinde tetkik ve muhakeme edilecek bir manzara olarak görüyor. Tarih sevgisi başlıklı yazısında: ''Bir milliyetçi kendi milletinin tarihine meftundur." Ona göre tarih yaşanılan devrin çerçevesi içinde teşekkül eder. ''Bu çerçeve içinde insan birçok şeyleri sever, birçok şeylerin olmasını ister, bazılarını da sevmez, zaman yürüdükçe çerçeve değişir, iyi bir tarihçi yaşanılan devri gelecek nesillere en doğru en iyi bir şekilde aksettirir... Yaşanmış, maziye karışmış, zaman içinde güzellikler de vardır çirkinlikler de. O çirkinlikler gözönümüze bugün güzel görünebilir mi? demek ki tarih yekpare görülecek topyekûn sevilecek yahut da nefret edilecek bir şey değildir. Bilakis tetkik ve muhakeme edilecek bir manzaradır." Yahya Kemal geçmişteki vak'aların sebep ve neticelerin düşünürken bunların pek çoğunda da kaza ve kaderin yerini de işaret etmiştir. Yahya Kemal bu düşünceden hareketle kendi tarihimizden başka, Fransız ihtilali gibi Napolyon'un Rus savaşı gibi mühim hadiseleri de incelemiş sebep ve neticelerini tahlil ve tenkidini yapan yazılar da bırakmıştır... Nermin Suner

---