Abdülhak Şinasi Hisar'ın Geçmiş zaman Edipleri kitabını baskı öncesi okurken, uzak çağrışımla bir tek kitabı anımsadım: Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 19'uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi'ni. Hiç kuşkusuz Tanpınar'ın beğenilerindeki genişlik, bir üsluba dönüşmüş öznel değerlendirmeler farklıydı. Tespitlerindeki şairanelik, bir nasirin edebiyat tarihindeki şiirsel izdüşümleri taşıyordu. Abdülhak Şinasi Hisar'ın nesri de yer yer secilerle, bir mensur şiiri andırıyor. Metinler, eserler üzerindeki yorumlar, portrelerdeki, anılardaki keskin gözlemler, kitabın en belirleyici niteliği. Selim İleri, Türk Romanından Altın Sayfalar'da; romancılığı bölümünde, "Edebiyat hayatına kitap tanıtma yazıları, eleştiriler ve şiirlerle başladı," diyor. Geçmiş Zaman Edipleri, kitabını okuduğunuzda onun deneme ile eleştirinin kesiştiği yerde, iyi bir öznel eleştirmen olduğunu düşünebilirsiniz. Ziya Osman Saba'nın onun için yazdığını da gene aynı kaynaktan buraya aktaracağım: "Yaşamak, tadına varmak saadetine erdiği geçmiş zamanlar, onun üslupçu kalemiyle ne başka türlü dile geliyor, onun tanımış, acımış, sevmiş veya saymış olduğu insanlar nasıl yeniden hayata, dünyaya kavuşup, nasıl bizim de tanıdıklarımız olup çıkıyor. Sanki onlar, kim bilir kaç yıl evvel gömüldükleri topraklardan silkinerek kalkıyor, bir zamanlar yaşadıkları ve şimdi bir sanat mucizesiyle, yine o bırakmış oldukları gibi buldukları semtlerde, evlerde, odalarda, bizim için de, yine konuşuyor, gülüyor, bir zamanlar A. Şinasi Hisar'ın olduğu kadar, sanki şimdi de bizlerin merhametimizi, sevgimizi kazanmak için acı tatlı maceralarını bir kere daha yaşamaya koyuluyorlar." Ziya Osman Saba'nın onun eserleri hakkındaki görüşünü, bu kitabı okuduktan sonra zenginleştirebilir ya da değiştirebilirdi.

---