| Yazar | : | Selim İleri |
| Yayın Tarihi | : | 1978 |
| Dil | : | Türkçe |
| Sayfa Sayısı | : | 233 |
| Ölçü | : | 12 x 19,5 cm |
| Yayınevi | : | Günebakan Yayınları |
Tanzimat'çılar "çağdaşlaşma" sözcüğünü kullanmıyorlardı tabii. Ama biz bugün onların doğru - yanlış başlattıkları yenilik hareketlerini, hareketlerin sürecini bu sözcükle adlandırıyoruz. Oysa çağdaşlaşma ve çağdaşlık dünya görüşümüzün isterleri çerçevesinde çok çeşitli anlamlara çekilebilecek kavramlar...
Tanzimat, Osmanlı İmparatorluğu'na batıya pencere açtırmak amacını güdüyordu. Devlet, iktisat, aydınlar Tanzimat'ı herhalde ayrı ayrı açılardan değerlendirmiştir. İlk elde aydınlan irdelersek; onlar, batılılaşmayı salt bir değer gibi görüyorlardı, işin içine İslami değerleri de katsalar, temelde batının yaşama biçimi başlı başına bir yenilik olarak gösteriliyor, Osmanlı insanına bu öneriliyordu. O kadar ki batılılaşmayı eleştirmek isteyen ilk gerçekçi romanlarımız, sözgelimi Recaizade'nin Araba Sevdası -kendi benzeşlerinin en ustaca yazılmışı olmasına karşın-, meseleyi züppeleşmek açısından alıyor, batılılaşmayla züppeleşmenin birbirinden ayırt edilmesi gerektiğine işaret ediyordu.
Batıda burjuva toplumu ve düzeni, o günün tek egemeni gibi görünüyordu. Oysa burjuva toplumu, düzeni Marx'ın yapıtında cılkı çıkartılarak, yerini yeni bir seçeneğe bırakır. Tanzimat'tan İttihat - Terakki'ye geçen zamanda, batılılaşma konusunda aydınlarımız fikir değiştirmezler. Hatta İttihat - Terakki'nin ideoloji sözcüsü Ziya Gökalp, Marx'ın savları şöyle dursun, bambaşka düzlemde burjuva kültürünü hırpalamış Nietzsche'yi de görmezden gelir, çıkış yolunu hakiki bir burjuva toplumbilimcisi olan Durkheim'da bulur. Gökalp'in önerdiği "toplum taslağı; Durkheim" da doruğuna varmış batı burjuva toplumunun modelidir. Bu modelde yer alan Türklük ve İslamlık sorunları da pek yapıştırma kalır.
Öte yandan İttihatçıların sığ bilgileri, gelişim koşullan burjuvaziye bütünüyle ters düştüğünden; ileride yazarlarımızın yapıtlarından kavrayabileceğimiz gibi; burjuva yaşama biçimi ne iktisadi açıdan, ne de kültür açısından toplumda yaygınlık kazanır…
