Ölüm konusunu işleyen bir serginin pek iç açıcı olmayacağı düşünülebilir. Ancak çeşitli şekillerde rahatsızlık veren, korkulan kötü anılar yüzünden mümkün olduğunca az akla getirilmeye çalışılan ölümün kaçınılmaz bir olgu olmanın ötesinde güçlü bir toplumsal analiz aracı olduğu da yadsınamaz bir gerçektir. Bir toplumun kültürünü, zihniyetini, toplumsal yaşamını, zaman içinde geçirdiği değişimi anlamak için ölüm son derece ilginç bir araştırma alanı oluşturmaktadır. Bu sergi ve kitabın arkasında yatan bu bakış açısıdır. Amacı olabildiğince temsil edici örneklerden hareket ederek, Osmanlı İstanbul'unun Müslüman toplumunda 500 yıla yakın bir süre içinde ölümün ne anlama geldiğini ve kent yaşamı içinde nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaya çalışmaktır. Serginin adından da anlaşılacağı gibi, bu çalışma ölüm dışında üç anahtar kelimeye dayanıyor: Osmanlı, İslam ve İstanbul. Bu kelimelerin her birinin bir açılım oluşturmanın yanı sıra pratik bazı sınırlamalar da getirdiklerini hemen belirtmek gerekir. Bu üç kelimenin bir araya getirilmesiyle bilinçli olarak bazı dönem ve olgular dışlanmaktadır. Bu sergide 1453 öncesi dönemler, Cumhuriyet dönemi, İmparatorluğun diğer kent veya köyleri ve İstanbul'un Gayrimüslim nüfusu yer almamaktadır. Bu sınırlamalar, Osmanlı kültürünü İstanbul ya da İslam'la özdeşleştirdiğim ya da 1922 sonrasındaki gelişmeleri önemsemediğimden değil, yalnızca tutarlılık kaygısından kaynaklanmaktadır. Ölüm kadar geniş bir konu ele alındığında, zaman, mekân ve insan boyutları üzerinde herhangi bir sınırlama getirilmediği takdirde içinden çıkılamayacak bir karmaşa oluşması kaçınılmazdır. Buna ek olarak bir ehliyet kaygısından da söz etmek gerekir. Deneyimlerim ve bugüne kadar yapmış olduğum araştırmalar, Osmanlı dönemi Müslüman İstanbul'undaki ölüm konusunun dışına taşmama izin vermeyecek niteliktedir. Bu haliyle bile son derece karmaşık ve birçok açıdan beni aşan bir konuyu daha da genişletmek rahatlıkla bir felakete dönüşebilirdi. Projenin belirgin üç anahtar kelimesinin yanı sıra, başlığa yansıtamadığım önemli bir kavram da değişimdir...

---