Bugünkü adı Çocuk Esirgeme Kurumu olan Himaye-i Eftal Cemiyeti'nin kuruluş tarihi yeri ve şekli hakkında farklı görüşler vardır ve bir takım belirsizlikler söz konusudur. Konu ile ilgili kaynakların önemli bir bölümü Çocuk Esirgeme Kurumu denildiği zaman Kurtuluş Savaşı döneminde Ankara'da teşkil edilen kurumdan bahsederler ve bu kurumun tarihini de tabii olarak 1921 yılından başlatırlar. Diğer bir kısım kaynaklar ise Osmanlı döneminde bir Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin varlığından bahsetmekle beraber nasıl ve ne zaman kurulduğu, ne gibi faaliyetlerde bulunduğu kaç yıl çalışabildiği ve sair konularda teferruatlı bilgi vermezler. Bu konulardaki belirsizliklerin bir bölümünü Mustafa Şahin bir yazısında bir araya getirmiştir (Mustafa Şahin, "23 Nisan ve Himaye-i Etfal", Toplumsal Tarih, sayı 40, Nisan 1997, ss:15-17) "...İlk Esirgeme Derneği 1909'da ikincisi 1912'de kuruldu. İlkinin reisesi Süleyman Paşa'nın kızı Sabiha Hanım, ikincinin Hamiyet Hulusi Hanım'dı; Nezihe Muhittin her ikisinde de katibeydi; 1912'de kurulan Esirgeme Derneği'nin reisesi Hamiyet Hulusi Hanım aynı zamanda Hilal-i Ahmer Hanımlar Heyet-i Merkeziyesi'nde azaydı." Mustafa Şahin bu bilgilerden yola çıkarak Esirgeme Derneği'nin Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin "öncel"i sayılıp sayılamayacağının üzerinde durulması gerektiğini belirtiyor. "Himaye-i Etfal ilk olarak 1908'de Kırklareli'nde kuruldu. 1917'de İstanbul'da umumi bir tarzda teşekkül etti. 30 Haziran 1921'de Ankara'da ihyaen tesis edildi. Adı 1934'te Çocuk Esirgeme Kurumu oldu". Mustafa Şahin bu son alıntıyı Hasan Akbayrak'ın yazısından yapıyor (Hasan Akbayrak, "Himaye-i Etfal Cemiyeti", Tarih ve Toplum, Sayı 52, Nisan 1988, ss:31-33). Gene Mustafa Şahin yazısının ilerleyen satırlarında Haydar Rıfat'ın kitabından bir konuşma iktibas ediyor. Bu konuşmada ise Cemiyet'i ilk defa Masonların kurduğu ve ilk başkanının da İsmail Canbolat olduğu belirtiliyor (Haydar Rıfat, Farmasonluk, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul, 1934)…

---