Anımsanacak, zafer kazanıldıktan sonra Mustafa Kemal, İsmet ve Fevzi Paşalarla yemek yiyen Halide Edip ile arasında şu görüşme geçer: "- İzmir'i aldıktan sonra dinleneceksiniz? O kadar yoruldunuz ki. - Ne dinlenmesi? Yunanlılardan sonra birbirimizle kavga edeceğiz. Birbirimizi yiyeceğiz. - Bana karşı çıkan adamlara ne olacak? - Bu bir Meclis içinde olağan şeyler. Şimdiye kadar şakalı şekilde konuşurken İkinci Grup'tan iki adamın ismi söylendiğinde şimşek çaktı. (Bu kişilerden biri eski İçişleri Bakanı Hafız Muhammed Bey 1926'da İzmir suikastı davasında idam edilir.) - Bunları halka linç ettireceğim. Hayır, dinlenmeyeceğiz. Birbirimizi öldüreceğiz... İsmet'e baktım sakin yemeğini yiyordu. Mustafa Kemal: - Mücadele sona erince diye sürdürdü, sükûnet olacak. Başka heyecan bulmalıyız. Hanımefendi. Bu sözler O'nun kişiliğinin anahtarıydı. Yapılacak bir şey olmalıydı. Dünyayı şaşırtan tek aktör kendisi olmalıydı." (The Turkish Ordeal. ss. 35-356. Türk'ün Ateşle İmtihanı). Üçüncü Kitap bir ilk temizlikle başlar. 1924'te, Hilafet kaldırılır. Halife ülke dışına atılır. Yıl başında İzmir'de bir araya geldiği basından Cumhuriyetin etrafında bir fikir ve zihniyet kalesi vücuda getirmelerini ister. Basın buna olumlu cevap vermez. Aynı gün öğretim birliği kabul edilir, Şer'iyye Mahkemeleri kaldırılır ve Anayasa değiştirilir. 1921 Anayasasından saltanat ve hilafete dair hükümler kaldırılır ve ulusal egemenlik prensibi konulur. Meclis hükümeti sisteminden parlamenter sisteme adım atılır. Kuşkusuz Batı türü demokrasi kurulmaz, ama o tip demokrasilere yönelme başlar. 1924 Anayasası'nda "Türkiye Devletinin dini İslam'dır hükmünün korunduğunu görürüz. 1924'ün dikkat çeken bir devrimi şapka yasasının kabulüdür…

---